Καρκίνος Εγκεφάλου

Τι είναι

«Καρκίνος εγκεφάλου» συνήθως σημαίνει πρωτοπαθείς όγκους του ΚΝΣ (π.χ. γλοιοβλάστωμα, αστροκύττωμα, ολιγοδενδρογλοίωμα, μηνιγγίωμα)· διαφορετικοί από τις εγκεφαλικές μεταστάσεις που προέρχονται από άλλους καρκίνους. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τον τύπο, το στάδιο/βαθμό κακοήθειας και τα μοριακά χαρακτηριστικά.  

Συμπτώματα – «κόκκινες σημαίες»

Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με την εντόπιση και το μέγεθος, αλλά ζητάμε ιατρική εκτίμηση όταν εμφανίζονται επιμένοντα ή προοδευτικά:

• Νέοι ή επιδεινούμενοι πονοκέφαλοι, ειδικά με έμετο/πρωινή επιδείνωση.

• Επιληπτικές κρίσεις χωρίς προηγούμενο ιστορικό.

• Μόνιμη ζάλη, διαταραχές ισορροπίας ή βάδισης.

• Αδυναμία/μούδιασμα σε άκρο, αλλαγές στην όραση ή στην ομιλία.

• Αλλαγές συμπεριφοράς, μνήμης ή προσωπικότητας.

• Επίμονα ναυτία/έμετοι χωρίς άλλη εξήγηση.

Αν παρουσιαστούν τέτοια σημάδια, χρειάζεται έλεγχος από ιατρό και, όπου ενδείκνυται, απεικόνιση.  

Διάγνωση – τι περιλαμβάνει

• Απεικόνιση: MRI εγκεφάλου (και σπονδυλικής, όταν χρειάζεται).

• Νευρολογική εκτίμηση και εξειδικευμένες κλίμακες λειτουργικότητας.

• Βιοψία/χειρουργείο για ιστολογική και μοριακή ταυτοποίηση (IDH, 1p/19q, MGMT κ.ά.), με βάση την ταξινόμηση WHO 2021/5η έκδοση.  

Θεραπευτικές επιλογές (εξαρτώνται από τύπο/ηλικία/λειτουργικότητα/βιοδείκτες)

• Νευροχειρουργική: μέγιστη ασφαλής εξαίρεση όγκου.

• Ακτινοθεραπεία: εξωτερική (IMRT/IGRT), στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, σε επιλεγμένα κέντρα πρωτονιοθεραπεία.

• Χημειοθεραπεία: π.χ. τεμοζολομίδη (ιδίως στο γλοιοβλάστωμα), αλκυλιούντες παράγοντες.

• Στοχευμένες/νεότερες προσεγγίσεις: αναλόγως μοριακού προφίλ και κλινικών μελετών· συχνά θεραπεία συντήρησης μετά ακτινοχημειοθεραπεία.

• Υποστηρικτική αγωγή: αντιεπιληπτικά όπου χρειάζεται (χωρίς προφυλακτική χρήση  rutίνας), κορτικοστεροειδή για οίδημα με προσεκτική τιτλοποίηση, αποκατάσταση/λογοθεραπεία.

Τυπικό σχήμα για νεοδιαγνωσθέν γλοιοβλάστωμα: χειρουργείο → ακτινοθεραπεία με ταυτόχρονη τεμοζολομίδη → κύκλοι τεμοζολομίδης. Η προσθήκη μπεβασιζουμάμπης στη ρουτίνα πρώτης γραμμής δεν βελτίωσε τη συνολική επιβίωση.  

Κατευθυντήριες οδηγίες: ESMO/EANO για υψηλόβαθμα γλοιώματα και νευρο-ογκολογία.  

Πρόληψη – τι γνωρίζουμε και τι όχι

Δεν υπάρχει πληθυσμιακός προληπτικός έλεγχος (screening) για πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου. Τα τεκμηριωμένα στοιχεία πρόληψης είναι περιορισμένα, γι’ αυτό δίνουμε έμφαση στην έγκαιρη αξιολόγηση επίμονων συμπτωμάτων και στη διαχείριση γνωστών παραγόντων κινδύνου:

• Ιονίζουσα ακτινοβολία (π.χ. παλαιότερες θεραπείες στο κεφάλι) αυξάνει τον κίνδυνο – αποφυγή μη αναγκαίας έκθεσης.  

• Κληρονομικά σύνδρομα (π.χ. NF1/NF2, Li-Fraumeni, Turcot, Lynch κ.ά.) αυξάνουν τον κίνδυνο – χρειάζεται γενετική συμβουλευτική όπου ενδείκνυται.  

• Ασύρματες συσκευές/κινητά: ο ΠΟΥ/ΙARC κατατάσσει τα ραδιοκύματα ως «πιθανώς καρκινογόνα» (2B), όμως μεγάλες σύγχρονες ανασκοπήσεις δεν βρήκαν αύξηση κινδύνου για όγκους εγκεφάλου από χρήση κινητών (συνεχίζεται η επιστημονική παρακολούθηση).  

Ζώντας με όγκο εγκεφάλου – τι βοηθά

• Εξειδικευμένη πολυεπιστημονική ομάδα (νευροχειρουργός, ογκολόγος, ακτινοθεραπευτής, νευρο-ογκολόγος, νευροψυχολόγος, φυσικοθεραπευτής).

• Νευροαποκατάσταση, υποστήριξη γνωστικών/συμπεριφορικών αλλαγών και συνοδών συμπτωμάτων.

• Συμμετοχή σε κλινικές μελέτες όπου είναι εφικτό. Κατευθυντήριες ESMO/EANO και PDQ NCI παρέχουν δομημένες επιλογές θεραπείας κι επανελέγχου.  

Παγκόσμια εικόνα (για πλαίσιο ενημέρωσης)

Το 2022 εκτιμήθηκαν περίπου 322.000 νέα περιστατικά και 248.500 θάνατοι από καρκίνους εγκεφάλου/ΚΝΣ παγκοσμίως.  

⸻

Πότε να απευθυνθώ άμεσα σε γιατρό;

• Νέα/επιμένουσα κρίση ή νευρολογικό έλλειμμα (π.χ. αδυναμία, αφασία, αιφνίδια διαταραχή όρασης).

• Γρήγορα επιδεινούμενος πονοκέφαλος ή πονοκέφαλος με έμετο/λήθαργο.

• Αλλαγές συμπεριφοράς με προοδευτική επιδείνωση.  

⸻

Πηγές :

• NCI/NIH – PDQ (ενημερώνεται τακτικά): Θεραπεία όγκων ΚΝΣ ενηλίκων (εκδ. 2024–2025).  

• ESMO/EANO – Κλινικές οδηγίες νευρο-ογκολογίας/γλοιωμάτων.  

• Cancer Research UK – Συμπτώματα/πότε να δω γιατρό.  

• IARC/Globocan 2022 – Παγκόσμια επιδημιολογία.  

• WHO/ΙARC – Ραδιοσυχνότητες & κινητά (ταξινόμηση 2B)· NCI/CDC για νεότερες ανασκοπήσεις/τεκμήρια.