Η σωστή διατροφή του ογκολογικού ασθενούς επιδρά ευεργετικά στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας του και στη βελτίωση της σύστασης του σώματός του. Σημαντική είναι η επίδραση που έχει η διατροφή στην αποφυγή της απώλειας της μυϊκής μάζας, γιατί η μειωμένη μυϊκή μάζα σχετίζεται με τη μειωμένη λειτουργική ικανότητα, την υψηλότερη συχνότητα τοξικότητας από τη χημειοθεραπεία, το αυξημένο ποσοστό νοσηλείας, καθώς και τη θνησιμότητα. Αυτό το σημαντικό ρόλο της σίτισης του ασθενούς τον επωμίζεται ο φροντιστής του, που πολλές φορές γίνεται αρκετά αγχωτικός, όσον αφορά την οργάνωση και τη διαχείριση των γευμάτων του ασθενούς.
Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα πρόγραμμα που να σχετίζεται με το διαιτολόγιο του ασθενούς αλλά και την αγορά των τροφίμων που θα καταναλωθούν μέσα στην εβδομάδα από τον ασθενή. Η λίστα με τα ψώνια στο supermarket είναι πολύ βοηθητική, έτσι ώστε να γίνεται εξοικονόμηση του χρόνου αλλά και της ενέργειας που δαπανάται, ειδικά όταν οι απαιτήσεις της καθημερινότητας του φροντιστή είναι αυξημένες.
Τρόφιμα που έχουν μικρή διάρκεια όπως γάλα, τυρί, φρούτα και λαχανικά μπορούν να αγοραστούν σε μικρές ποσότητες, ενώ τρόφιμα που μπορούν να αποθηκευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο ντουλάπι όπως μακαρόνια, δημητριακά, ρύζι και όσπρια μπορούν να αγοραστούν σε μεγαλύτερες ποσότητες. Επιπλέον, η αγορά των τροφίμων μέσα στο supermarket θα πρέπει να γίνεται βάσει της κατάταξης των τροφίμων, από τα λιγότερο προς τα περισσότερο ευαλλοίωτα τρόφιμα. Έτσι, στο καλάθι θα μπαίνουν πρώτα εκείνα που δεν αλλοιώνονται εύκολα και τελευταία τα πιο ευαλλοίωτα, τα οποία πρέπει να μπαίνουν πρώτα στο ψυγείο, άμεσα, με την επιστροφή στο σπίτι.
Τα τρόφιμα που περιέχουν μεγάλο ποσοστό πρωτεϊνών και υγρασίας είναι τρόφιμα που αλλοιώνονται εύκολα (τρόφιμα υψηλού κίνδυνου) όπως είναι το κρέας, τα πουλερικά, τα αβγά, τα γαλακτοκομικά, τα ψάρια και τα οστρακοειδή. Τα τρόφιμα αυτά ευνοούν τη γρήγορη ανάπτυξη των μικροοργανισμών και γι αυτό πρέπει να προστατεύονται από επιμολύνσεις και να διατηρούνται σε θερμοκρασίες ψύξης (ή κατάψυξης όταν επισημαίνεται).
Ιδιαίτερης σημασίας είναι και η πρόληψη της μικροβιακής μόλυνσης του φαγητού γι αυτό επιβάλλεται:
- Η καθαριότητα και η υγιεινή των τροφίμων: Ο φροντιστής πρέπει να πλένει πολύ καλά τα χέρια του πριν χειριστεί κάποιο τρόφιμο, αλλά και κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του, να καθαρίζει καλά τις μαγειρικές επιφάνειες και να προστατεύει τα τρόφιμα από έντομα, τρωκτικά και κατοικίδια, καθώς και να πλένει τα χέρια του καλά μετά τη χρήση της τουαλέτας.
- Ο διαχωρισμός ωμών και μαγειρεμένων τροφίμων: Ο φροντιστής πρέπει να διατηρεί το ωμό κρέας, το κοτόπουλο και τα θαλασσινά ξεχωριστά από τα άλλα τρόφιμα, να χρησιμοποιεί ξεχωριστά εργαλεία όπως μαχαίρια ή επιφάνειες κοπής όταν χειρίζεται ωμά τρόφιμα και να αποθηκεύει τα τρόφιμα σε ειδικά δοχεία/ τάπερ/ σακούλες για να αποφύγει οποιαδήποτε επαφή μεταξύ των ωμών και των μαγειρεμένων τροφίμων.
- Το καλό μαγείρεμα των τροφίμων: Ο φροντιστής πρέπει να μαγειρεύει καλά το φαγητό ιδιαιτέρως όταν πρόκειται για κρέας, πουλερικά, αβγά και θαλασσινά. Φαγητά όπως είναι οι σούπες και τα βραστά θα πρέπει να φτάνουν τη θερμοκρασία των 75 βαθμών Κελσίου.
- Η διατήρηση του φαγητού στη σωστή θερμοκρασία: Ο φροντιστής δε θα πρέπει να αφήνει το φαγητό σε θερμοκρασία δωματίου για περισσότερο από 2 ώρες, να τοποθετεί έγκαιρα στο ψυγείο κάθε μαγειρεμένο ή ευαλλοίωτο τρόφιμο (κατά προτίμηση κάτω από τους 5οC). Να διατηρεί το μαγειρεμένο φαγητό ζεστό (πάνω από 60 οC )μέχρι να το σερβίρει, να μη διατηρεί φαγητά για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμη και αν είναι μέσα στο ψυγείο και να μην ξεπαγώνει τα κατεψυγμένα τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου, αλλά μέσα στο ψυγείο.
- Η χρήση ασφαλών πρώτων υλών και νερού: Ο φροντιστής θα πρέπει να χρησιμοποιεί ασφαλές νερό ή αν δεν υπάρχει, να το επεξεργάζεται καταλλήλως έτσι ώστε να γίνει ασφαλές. Να επιλέγει φρέσκα και υγιεινά τρόφιμα, να πλένει καλά τα φρούτα και τα λαχανικά, ιδιαιτέρως όταν αυτά είναι να καταναλωθούν ωμά και να μη χρησιμοποιεί τρόφιμα που να έχουν λήξει.
Επιπλέον, σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ( με ουδετερόφιλα λιγότερα από 2Χ10 3/mm3) ο φροντιστής θα πρέπει να αποφεύγει να εντάσσει στο διαιτολόγιο του ασθενούς: τυριά με μούχλα, απαστερίωτα γαλακτοκομικά προϊόντα, μαλακά τυριά (π.χ ανθότυρο), ωμά ή ελάχιστα μαγειρεμένα θαλασσινά, ψάρια, αβγά, κρέατα και πουλερικά και προβιοτικά προϊόντα. Σε περίπτωση που τα ουδετερόφιλα είναι λιγότερα από 0,5Χ103/mm3 θα πρέπει να αποφεύγεται επιπλέον και η κατανάλωση ωμών λαχανικών, μη ξεφλουδισμένων φρούτων, αποξηραμένων φρούτων, μη παστεριωμένων χυμών, νερό ή παγάκια μηχανής, παγωτό μηχανής, φρέσκους ξηρούς καρπούς, μη μαγειρεμένα βότανα και καρυκεύματα, μη παστεριωμένο μέλι.
Επομένως, η οργάνωση και ή σωστή διαχείριση της σίτισης του ασθενούς με καρκίνο θα επιδράσει θετικά τόσο στην ποιότητα ζωής του ασθενούς, όσο και στην αίσθηση αυτό-αποτελεσματικότητας του φροντιστή και παράλληλα θα ενισχύσει τη σχέση φροντιστή-φροντιζόμενου.
Φωτεινή Τολιοπούλου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Βιβλιογραφία
-ΕΦΕΤ: Εγχειρίδιο Βασικής Εκπαίδευσης στην Υγιεινή και στην Ασφάλεια των Τροφίµων. Αθήνα 2004.
-Li Qiuping, Loke Yuen Alice. The positive aspects of caregiving for cancer patients: a critical review of the literature and directions for future research. Review:Psychooncology, Nov 2013;22(11):2399-407.
-Roller Sibel. Βασική Μικροβιολογία και Υγιεινή για Επαγγελματίες Τροφίμων. Επισημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΥ Α.Ε.Copyright 2015.
-Taggart Cynthia, Neumann Nicole, Alonso Badia Priscila et al. Comparing a Neutropenic Diet to a Food Safety-Based Diet in Pediatric Patients Undergoing Hematopoietic Stem Cell Transplantation. FULL LENGTH ARTICLE| , JULY 2019, VOLUME 25, ISSUE 7, P1382-1386.
