Το Kintsugi είναι μια ιαπωνική τέχνη αιώνων που πραγματεύεται την επανασυγκόλληση σπασμένων αγγείων. Βάσει αυτής της τεχνικής, αντί να κρύβονται οι ρωγμές, επανασυνδέονται τα σπασμένα κομμάτια με λάκα αναμεμειγμένη με χρυσό, ασήμι ή πλατίνα σε σκόνη. Όταν συνδέονται τα κομμάτια μαζί, το αγγείο φαίνεται όμορφο όσο ποτέ, παρά την καταστροφική του ιστορία.
Κατ’ αναλογία με την τέχνη kintsugi, πολλά άτομα αναρωτιούνται, αν μετά από ένα τραυματικό γεγονός, όπως την διάγνωση μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένεια όπως ο καρκίνος, ή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, θα μπορέσουν να έχουν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το ότι η επιστήμη προτείνει ότι πολλά άτομα όχι μόνο θα ανακάμψουν, αλλά θα καταφέρουν να επιδείξουν μια μεγάλη πυγμή ανθεκτικότητας και προσωπικής ανάπτυξης.
Είναι δυνατό σε ένα δύσκολο τραυματικό γεγονός να βρούμε την πηγή για θετική αλλαγή στη ζωή μας;
Η ανθεκτικότητα έχει περιγραφτεί στην επιστήμη της ψυχολογίας ως η ικανότητα των ατόμων που έχουν βιώσει ένα άκρως απειλητικό για τη ζωή ή τραυματικό γεγονός να διατηρούν σχετικά σταθερά, υγιή επίπεδα ψυχολογικής και σωματικής λειτουργίας. Μελέτες δείχνουν ότι η πλειονότητα των ατόμων που έχουν βιώσει τραύμα δεν αναπτύσσει διαταραχή μετατραυματικού στρες, και ένας μεγάλος αριθμός αναφέρει ακόμη και προσωπική ανάπτυξη ως αποτέλεσμα της εμπειρίας τους. Βέβαια, η ανθεκτικότητα είναι κάτι παραπάνω από την απουσία ψυχοπαθολογίας μετά από ένα τραυματικό γεγονός, και μπορεί να επιτευχθεί μέσω πολλαπλών, μερικές φορές απροσδόκητων, μονοπατιών.
Ο όρος «μετατραυματική ανάπτυξη» έχει αναπτυχθεί για να περιγράψει τη θετική ψυχολογική αλλαγή που βιώνεται από ένα άτομο ως αποτέλεσμα της πάλης με εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες ζωής. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι η μετατραυματική ανάπτυξη δεν είναι το ίδιο με την ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα περιγράφει τα άτομα που επιστρέφουν στα επίπεδα λειτουργικότητάς τους πριν το τραύμα. Η μετατραυματική ανάπτυξη αναφέρεται σε θετική προσωπική αλλαγή, συγκριτικά με την κατάσταση του ατόμου πριν το τραύμα. Σίγουρα, οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη θα προτιμούσαν να μην είχαν βιώσει το τραύμα. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη συχνά εκπλήσσονται από την ανάπτυξη που βιώνουν, η οποία συχνά έρχεται απροσδόκητα, ως αποτέλεσμα μιας προσπάθειας να κατανοήσουν ένα ανεξερεύνητο γεγονός.
Ποιες μορφές παίρνει η μετατραυματική ανάπτυξη μετά τον καρκίνο;
Οι άνθρωποι μπορεί να βιώσουν διαφορετικούς τύπους ανάπτυξης ενώ αντιμετωπίζουν τον καρκίνο, όπως:
- Βελτιωμένες σχέσεις με τους άλλους. Ζώντας με τον καρκίνο μπορεί να εμβαθύνει τις σχέσεις του ατόμου με την οικογένεια ή/και τους φίλους. Για παράδειγμα, μπορεί το άτομο να έρθει πιο κοντά στον/στην σύζυγο ή τον/την σύντροφό του υποστηρίζοντας ο ένας τον άλλον. Μπορεί επίσης να είναι ευκολότερο να συνδεθεί με άλλα άτομα που είχαν ένα τραυματικό γεγονός.
- Νέες εμπειρίες ζωής. Η διάγνωση του καρκίνου μπορεί να αλλάξει τις προτεραιότητές του ατόμου. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να κάνει διαφορετικές επιλογές ζωής, όπως μια αλλαγή καριέρας ή να ξεπεράσει έναν φόβο.
- Μεγαλύτερη εκτίμηση για τη ζωή. Μερικά άτομα αναφέρουν ότι εκτιμούν περισσότερο τη ζωή και νιώθουν μια νέα αίσθηση ευαλωτότητας στον θάνατο. Αυτή η επίγνωση μπορεί να βοηθήσει το άτομο να εκτιμήσει τον κόσμο με νέους τρόπους.
- Αίσθηση προσωπικής δύναμης. Μερικά άτομα αναφέρουν ότι έχουν περισσότερη ψυχική δύναμη και αισθάνονται ενδυναμωμένοι. Αυτό μπορεί να προκύψει από το να νιώθει το άτομο περήφανο για όσα έχει καταφέρει και ζήσει.
- Πνευματική ανάπτυξη. Μπορεί ένα άτομο να ενδιαφέρετε περισσότερο να προσθέσει πνευματικό βάθος στη ζωή του, όπως η άσκηση της θρησκείας.
Σύμφωνα με παραπάνω το μοντέλο, το τραυματικό γεγονός κλονίζει βαθιά το προτραυματικό καλούπι, διαταράσσει το αίσθημα ασφάλειας και την αίσθηση του άτρωτου του ατόμου, τους στόχους του και τον τρόπο διαχείρισης του συναισθηματικού στρες. Μετά από αυτόν τον συναισθηματικό σεισμό, αρχίζει μια μηρυκαστική δραστηριότητα, με στόχο την αναζήτηση νοήματος σε σχέση με αυτό που συνέβη και τη διαχείριση των συναισθημάτων του ατόμου. Σε προσωπικό επίπεδο, το άτομο βιώνει μια αυξημένη αίσθηση αυτοεκτίμησης, η οποία επιτρέπει την ενίσχυση των ατομικών πόρων όπως το θάρρος, τη δύναμη και την αντοχή. Όσον αφορά τη φιλοσοφία ζωής, παρατηρείται η μεγαλύτερη ικανότητα του ατόμου να εκτιμά τα μικρά πράγματα και μια νέα κλίμακα προτεραιοτήτων. Σε επίπεδο σχέσεων, φαίνεται να υπάρχει μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και μεγαλύτερη εγγύτητα με τους άλλους.
Μπορώ να ενισχύσω την προσωπική μου ανάπτυξη μετά τον καρκίνο;
Ακόμη και αν βιώνεται μετατραυματική ανάπτυξη, μπορεί να αισθάνεστε παράλληλα άγχος και αρνητικά συναισθήματα. Η ανάπτυξη και η συναιισθηματική κακουχία μπορούν να συμβούν ταυτόχρονα. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι που αναφέρουν μετατραυματική ανάπτυξη αναφέρουν επίσης ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε συναισθηματικό επίπεδο.
Η μετατραυματική ανάπτυξη, όπως και το μετατραυματικό στρες, δεν είναι κάτι που βιώνουν όλοι. Έρευνες δείχνουν ότι άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι πιο πιθανό να βιώσουν μετατραυματική ανάπτυξη:
- Αυτοί που γενικά προσαρμόζονται καλά σε νέες εμπειρίες και προκλήσεις
- Αυτοί που διατηρούν μια θετική προοπτική στην ζωή
- Όσοι έχουν ισχυρό δίκτυο κοινωνικής υποστήριξης
Για να ενισχύσετε την προσωπική σας ανάπτυξη μέσω της εμπειρίας σας με τον καρκίνο, εξετάστε μερικά από τα παρακάτω βήματα:
- Μειώστε το άγχος σας. Βρείτε τρόπους να μειώσετε το άγχος και το στρες σας. Για παράδειγμα, χρησιμοποιήστε τεχνικές χαλάρωσης, ασκηθείτε τακτικά και μιλήστε με υποστηρικτικούς φίλους.
- Αναλογιστείτε σε βάθος την εμπειρία σας. Επεξεργαστείτε την εμπειρία σας μέσω ημερολογίου, καλλιτεχνικής έκφρασης ή συνομιλίας με υποστηρικτικά άτομα.
- Αποκαταστήστε την αίσθηση ασφάλειας σας. Εξετάστε το ενδεχόμενο να μιλήσετε με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας που είναι κατάλληλος για να σας παρέχει συμβουλές. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να βάλετε σε προοπτική την εμπειρία του καρκίνου και να αντιμετωπίσετε την αβεβαιότητα που μπορεί να φέρει ο καρκίνος.
- Συνδεθείτε με άλλους. Λάβετε μέρος σε μια ομάδα υποστήριξης. Βρείτε αμοιβαία υποστήριξη και ενθάρρυνση μιλώντας με άλλους που έχουν παρόμοιες εμπειρίες με τον καρκίνο, είτε αυτοπροσώπως είτε διαδικτυακά.
- Δημιουργήστε ένα όραμα ζωής μετά το τραύμα. Σκεφτείτε τι έχετε μάθει από τότε που διαγνωστήκατε με καρκίνο και την εμπειρία που προέκυψε. Στη συνέχεια, σχεδιάστε πώς θέλετε να ζήσετε πιο ολοκληρωμένα.
Τα τελευταία χρόνια, οι ψυχολόγοι έχουν αρχίσει να κατανοούν καλύτερα τις ψυχολογικές διεργασίες που μετατρέπουν τις αντιξοότητες σε πλεονέκτημα, και αυτό που γίνεται σαφές είναι ότι αυτή η «ψυχολογικά σεισμική» αναδιάρθρωση είναι πραγματικά απαραίτητη για να έρθει η προσωπική ανάπτυξη.
Το σημείο όταν κλονίζεται η θεμελιώδης δομή του εαυτού μας, είναι ακριβώς το σημείο που βρισκόμαστε στην καλύτερη θέση για να επιδιώξουμε νέες ευκαιρίες στη ζωή μας.
Δρ. Αντώνιος Ι. Χρήστου
Επίκουρος Καθηγητής Νευρογνωστικής Ανάπτυξης του Παιδιού
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής
Συνεργάτης Win Cancer σε θέματα ΑμεΑ
