Οι ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς είναι ημέρες γιορτής και χαράς, αλλά και μια ευκαιρία συνεύρεσης της οικογένειας γύρω από το τραπέζι. Η γιορτινή αυτή διάθεση δε θα πρέπει να λείπει από κανένα σπίτι, ακόμη και αν μέσα σε αυτό συμβιώνει ένας ασθενής με καρκίνο.
Η συμβολή του ψυχολογικού παράγοντα είναι σημαντική για την καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου. Η χριστουγεννιάτικη διακόσμηση του σπιτιού, ένας όμορφος περίπατος, μια έξοδος για θέατρο ή σινεμά μπορεί να επηρεάσουν θετικά την ψυχολογία του ασθενούς. Επιπλέον, η συμμετοχή του ασθενούς στο τραπέζι των γιορτών έχει ευεργετική επίδραση τόσο για τον ίδιο τον ασθενή, όσο και για την οικογένειά του, κινητοποιώντας τους για μια διαφορετική στάση ζωής αλλά καλύτερης έκβασης της νόσου.
Όσον αφορά τη διατροφική διαχείριση του ασθενούς, αυτό εξαρτάται από την κατάσταση που βρίσκεται ο ασθενής, αν βρίσκεται σε θεραπεία ή όχι, και από το αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν κάποια συμπτώματα κατά την περίοδο αυτή. Κάθε περιστατικό χρειάζεται εξατομίκευση, έτσι ώστε ό ασθενής να σιτίζεται σωστά, λαμβάνοντας την απαιτούμενη ενέργεια, καθώς και τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως πρωτεΐνες, λίπη, υδατάνθρακες, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Πολλές φορές το φαινόμενο του υποσιτισμού είναι χαρακτηριστικό των καρκινοπαθών και είναι συνέπεια τόσο της παρουσίας του όγκου όσο και των χειρουργικών και αντικαρκινικών θεραπειών. Ο υποσιτισμός επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής τους και ενισχύει την τοξικότητα της θεραπείας τους. Έχει υπολογιστεί ότι το 10-20% των ασθενών με καρκίνο πεθαίνουν λόγω των συνεπειών του υποσιτισμού και όχι του ίδιου του όγκου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της νόσου.
Ειδικοί επιστήμονες στην διατροφή και στην ογκολογία συμφωνούν ότι η διατροφή του ογκολογικού ασθενή, αλλά και η διατροφή που αφορά την πρόληψη του καρκίνου, πρέπει να βασίζεται στις κατευθυντήριες οδηγίες της υγιεινής διατροφής και να περιλαμβάνει φρέσκα λαχανικά με χαμηλή περιεκτικότητα σε άμυλο, φρούτα, σπόρους, ξηρούς καρπούς, προϊόντα ολικής άλεσης, άπαχο κρέας, όσπρια και ψάρια που είναι πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Από την άλλη, τροφές που θεωρούνται καρκινογόνες θα πρέπει να είναι περιορισμένες. Αυτές είναι τα επεξεργασμένα τρόφιμα, το fast food και το επεξεργασμένο κρέας τα οποία θα πρέπει να περιορίζονται ή να αποκλείονται από τη διατροφή.
Σύμφωνα με την προοπτική μελέτη EPIC (The European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition) όπου εξετάστηκε η σχέση μεταξύ της διατροφής και της προδιάθεσης για καρκίνο ή της θνησιμότητας από τους τέσσερις πιο συχνούς καρκίνους στον ευρωπαϊκό πληθυσμό (καρκίνο του παχέος εντέρου, του μαστού, του πνεύμονα και του προστάτη) βρέθηκε ότι:
- H κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είχε προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του πνεύμονα, ενώ μόνο τα φρούτα είχαν προστατευτική δράση έναντι του καρκίνου του προστάτη.
- Η υψηλότερη κατανάλωση ψαριών και η χαμηλότερη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος συσχετίστηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου και η υψηλότερη κατανάλωση λιπαρών ψαριών με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του στήθους.
- Η πρόσληψη ασβεστίου και γιαουρτιού βρέθηκε ότι προστατεύει από τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του προστάτη.
- Η κατανάλωση αλκοόλ αύξησε τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου και του μαστού.
- Η τήρηση της μεσογειακής διατροφής αναδείχθηκε ως προστατευτικός παράγοντας για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του μαστού.
Οι επιστήμονες διατροφής της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ καθώς επίσης και οι συντάκτες των Δημοσιεύσεων Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ εμπνεύστηκαν τη δημιουργία ενός «Πιάτου Υγιεινής Διατροφής», έτσι ώστε να αποτελεί έναν οδηγό δημιουργίας υγιεινών και ισορροπημένων γευμάτων.
To μήνυμα του Πιάτου Υγιεινής Διατροφής είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στην ποιότητα της διατροφής:
- Το είδος των υδατανθράκων είναι πιο σημαντικό από την ποσότητά τους στη διατροφή. Αυτό συμβαίνει διότι μερικές πηγές υδατανθράκων —όπως λαχανικά (εκτός από πατάτες), φρούτα, σπόροι ολικής αλέσεως και όσπρια — είναι περισσότερο υγιεινές.
- Το Πιάτο Υγιεινής Διατροφής συμβουλεύει επίσης τους καταναλωτές να αποφεύγουν τα ζαχαρούχα ποτά, μια σημαντική πηγή θερμίδων-συνήθως με μικρή θρεπτική αξία.
Το μεγαλύτερο μέρος του γεύματος – ½ του πιάτου, να αποτελείται από λαχανικά και φρούτα:
Να στοχεύετε σε χρώμα και ποικιλία τροφίμων, και να θυμάστε πώς οι πατάτες δεν κατατάσσονται στα λαχανικά στο Πιάτο Υγιεινής Διατροφής, λόγω επιπτώσεών τους στο σάκχαρο του αίματος.
Στοχεύετε σε δημητριακά ολικής αλέσεως – ¼ του πιάτου:
Σπόροι ολικής άλεσης ή ακατέργαστοι σπόροι — ολικής άλεσης κριθάρι, σιτάρι, σπόροι σίτου, κινόα, βρώμη, καστανό ρύζι, καθώς επίσης και τα τρόφιμα που παράγονται από αυτά, όπως τα ζυμαρικά ολικής άλεσης — παρουσιάζουν πιο ήπια επίδραση στο σάκχαρο του αίματος και την ινσουλίνη σε σύγκριση με το λευκό ψωμί, το άσπρο ρύζι και άλλους επεξεργασμένους σπόρους.
Η Δύναμη της Πρωτεΐνης – ¼ του πιάτου:
Τα ψάρια, τα πουλερικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί αποτελούν τόσο υγιεινές όσο και ευέλικτες πηγές πρωτεΐνης. Μπορούν να αναμειχθούν σε σαλάτες αλλά και να ταιριάξουν εξίσου καλά με λαχανικά στο πιάτο. Περιορίστε το κόκκινο κρέας και να αποφεύγετε τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως το μπέικον και τα λουκάνικα.
Υγιεινά Φυτικά Έλαια – με μέτρο:
Επιλέξτε υγιεινά φυτικά έλαια, όπως ελαιόλαδο, ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, καθώς και λάδι από κανόλα, σόγια, φιστίκι και άλλα. Επίσης, να αποφεύγετε τα μερικώς υδρογονωμένα έλαια, τα οποία περιέχουν ανθυγιεινά τρανς λιπαρά (trans fats). Να θυμάστε ότι η περιγραφή “χαμηλά λιπαρά” δεν συνάδει και με την περιγραφή “υγιεινό”.
Να πίνετε νερό, καφέ ή τσάι:
Παραλείψτε τα ζαχαρούχα ποτά, περιορίστε το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα σε μία με δύο μερίδες την ημέρα, περιορίστε επίσης τους χυμούς σε ένα μικρό ποτήρι ανά ημέρα.
Μια διατροφική πρόταση κατά την περίοδο των γιορτών είναι η κατανάλωση γαλοπούλας ή κοτόπουλου σε οποιαδήποτε μορφή, ανάλογα με το αν υπάρχει ή όχι κάποιο πρόβλημα κατάποσης. Σίγουρα, το μαγειρεμένο κρέας στην κατσαρόλα καταναλώνεται ευκολότερα σε σχέση με το ψητό (στο φούρνο) γιατί είναι πιο ζουμερό, ενώ αντίθετα του φούρνου είναι πιο στεγνό. Μια άλλη επιλογή είναι η διαχείριση τους με τη μορφή της σούπας, βάζοντας λαχανικά και δημητριακά. Επιπλέον, το κρέας μπορεί να τεμαχιστεί σε μικρά κομμάτια για να υπάρχει ευκολότερη κατανάλωση, καθώς και η σούπα να γίνει βελουτέ. Ένα ωραίο συνοδευτικό των κρεάτων είναι ο πουρές πατάτας ή το ρύζι. Η σαλάτα που θα συνοδεύει το κυρίως γεύμα μπορεί να αποτελείται από βραστά ή ωμά λαχανικά που να είναι ψιλοκομμένα και συνδυασμένα με ένα ελαφρύ ντρέσινγκ με ελαιόλαδο.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι, θα πρέπει να αποφεύγεται οποιοδήποτε πρότυπο διατροφής που δεν βασίζεται σε κλινικά δεδομένα, δεν έχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και που ενδέχεται να είναι επιβλαβές. Επιπλέον, δεν υπάρχουν δίαιτες που να θεραπεύουν τον καρκίνο ή να αποτρέπουν την επανεμφάνισή του. Σε πολλές περιπτώσεις, τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται δεν βασίζονται ούτε σε επιστημονικά δεδομένα, ούτε σε έγκυρες αποδείξεις. Αυτές οι δίαιτες αυξάνουν τον κίνδυνο ανεπαρκούς πρόσληψης ενέργειας, λίπους και πρωτεΐνης, καθώς και μικροθρεπτικών συστατικών.
Φωτεινή Τολιοπούλου Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Healthy Living Guide 2020-2021. A DΙGEST ON HEALTHY EAΤING AND HEALTHY LIVING. From the Department of Nutrition at the Harvard T.H. Chan School of Public Health.
-Muscaritoli Maurizio, Arends Jann, Bachmann Patrick et.al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. MAY 2021, VOLUME 40, ISSUE 5, P2898-2913.
-Oleksiak Anna, Deptała Andrzej, Dąbrowska-Bender Marta et.al. Intake of selected food groups in relation to risk of breast cancer. Annals of Agricultural and Environmental Medicine 2022, Vol 29, No 3, 342–347.
-Ubago-Guisado Esther, Rodríguez-Barranco Miguel, Ana Ching-López Ana et.al. Evidence Update on the Relationship between Diet and the Most Common Cancers from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) Study: A Systematic Review. Nutrients 2021, 13, 3582.
Η Φωτεινή Τολιοπούλου είναι Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, απόφοιτη του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολείται ιδιωτικά με την Κλινική Διατροφή, το Εξατομικευμένο Διαιτολόγιο διαχείρισης σωματικού βάρους και το Health and beauty coaching. Είναι αρθρογράφος στη στήλη Διατροφή-Ευ ζην, του Sociall.gr παρέχοντας διατροφική ενημέρωση και συμβουλευτική.
Επίσης, ασχολείται με την υγιεινή και δημιουργική κουζίνα, δημιουργώντας πρωτότυπες και υγιεινές συνταγές, παρέχοντας τη διατροφική τους ανάλυση. Το ενδιαφέρον της για τη γαστρονομία και το ευ ζην την οδήγησαν στην ενασχόλησή της με τη δημιουργία εύκολων και εύγεστων συνταγών. Στόχος της είναι η επίτευξη μιας υγιεινής διατροφής, η οποία να αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία, συντελώντας στην διαμόρφωση μιας ποιοτικής ζωής και στην απόκτηση ενός υγιούς σωματικού βάρους.
Παρέχει δωρεάν, διατροφική υποστήριξη και συμβουλευτική σε γυναίκες που έχουν νοσήσει, ή νοσούν από καρκίνο του μαστού, θέλοντας να προωθήσει το μήνυμα ότι το υγιές σωματικό βάρος δρα προστατευτικά απέναντι στη νόσο.
