Το σάλιο αποτελεί το βιολογικό υγρό, το οποίο εκκρίνεται μέσα στο στόμα από τους σιελογόνους αδένες και επιτελεί σημαντικές λειτουργίες. Οι σιελογόνοι αδένες διακρίνονται στους: α) Μείζονες σιελογόνους αδένες. Στην ομάδα αυτή ανήκουν η παρωτίδα, ο υπογλώσσιος σιελογόνος αδένας και ο υπογνάθιος σιελογόνος αδένας, οι οποίο ανευρίσκονται σε ζεύγη (ένας στο αριστερό και ένας στο δεξιό ημιμόριο του προσώπου). β) Ελάσσονες σιελογόνους αδένες, οι οποίοι βρίσκονται σε διάφορες περιοχές του στόματος, όπως στη γλώσσα, στα χείλη, στις παρειές, στον ουρανίσκο. Δεν υπάρχουν σιελογόνοι αδένες στα ούλα και στο πρόσθιο τμήμα της σκληρής υπερώας. Η ροή του σάλιου. Το σάλιο εκκρίνεται στο στόμα μέσω των εκφορητικών πόρων των σιελογόνων αδένων.
Όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας και χαλάρωσης έχουμε την έκκριση του σιέλου ηρεμίας, ο όγκος και η ροή του οποίου είναι μικρότερα σε σύγκριση με το σάλιο που εκκρίνεται όταν υπάρχει κάποιο ερέθισμα (σίελος διέγερσης). Η μικρότερη ροή γίνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Η ταχύτητα ροής του σάλιου, καθώς και τα συστατικά του επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες, όπως από το φύλο, την ηλικία, τις διατροφικές συνήθειες, τη συναισθηματική κατάσταση του ατόμου.
Οι βιολογικές λειτουργίες του σάλιου
Το σάλιο αποτελείται κυρίως από νερό, καθώς και διάφορες άλλες ουσίες. Σ΄ αυτές περιλαμβάνονται ηλεκτρολύτες, διάφορες πρωτεϊνες, λυσοζύμη, ανοσοσφαιρίνες (IgA), περοξειδάση, κ.ά. Οι πρωτεϊνες έχουν την ικανότητα να επιδρούν στους ιούς και στα βακτήρια που βρίσκονται μέσα στο στόμα, αναστέλλοντας τη βλαβερή δράση τους. Η αμυλάση είναι ένα ένζυμο, που συμμετέχει στη διαδικασία της πέψης των αμυλούχων τροφών. Οι μουκίνες είναι γλυκοπρωτεϊνες, που εκτός από την αντιμικροβιακή τους δράση συμβάλλουν στην πρόληψη της αφυδάτωσης των επιθηλιακών κυττάρων του στοματικού βλεννογόνου και στη λίπανση της τροφής, που προσλαμβάνεται από το άτομο. Συνοπτικά, στις λειτουργίες που συμμετέχει το σάλιο περιλαμβάνονται:
Η ικανοποίηση του αισθητηρίου της γεύσης.
Η επίτευξη σωστής ομιλίας.
Η διαβροχή, μάσηση και κατάποση των τροφών.
Μετά τη λήψη της τροφής γίνεται η διαβροχή και η μάσησή της με τη βοήθεια του σάλιου, μέχρι να αποκτήσει την κατάλληλη μαλακή σύσταση και να είναι έτοιμη για κατάποση. Η μείωση των οξέων που παράγονται από τους μικροοργανισμούς της οδοντικής μικροβιακής πλάκας.
Η προστασία των δοντιών, του βλεννογόνου του στόματος και του ανωτέρου τμήματος του πεπτικού σωλήνα από τα βακτήρια.
Η ροή του σάλιου συμβάλλει στην απομάκρυνση μικροβίων που προκαλούν τερηδόνα ή βλάβες στους μαλακούς ιστούς του στόματος. Έτσι τα δόντια εκτίθενται για λιγότερο χρόνο στα οξέα που παράγονται από τους μικροοργανισμούς, γεγονός που μειώνει την αφαλάτωσή τους. Επιπλέον το σάλιο περιέχει διάφορα ιόντα, όπως ασβεστίου, φωσφόρου, υδροξυλίου και φθορίου, τα οποία συμβάλλουν στην προστασία των αρχικών βλαβών των δοντιών. Το σάλιο ενεργεί ως ρυθμιστικό διάλυμα και έχει την ικανότητα να διατηρεί την ομοιόσταση μέσα στο στοματικό περιβάλλον. Όταν έχουμε υπερέκκριση σάλιου αυξάνει και το pH του, φθάνοντας σε υψηλές τιμές (7,8), ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται και τα ιόντα ασβεστίου, κυρίως από τους υπογνάθιους σιελογόνους αδένες. Η καταστροφή παθογόνων μικροβίων με τη βοήθεια πρωτεολυτικών ενζύμων και αντισωμάτων, που περιέχονται στο σάλιο. Στις αντιμικροβιακές ουσίες του σάλιου περιλαμβάνονται η λυσοζύμη, η λακτοπεροξειδάση, η ανοσοσφαιρίνη IgA, η λακτοφεριτίνη, οι μουκίνες, κ.ά. Η συμβολή στην επαναλάτωση των σκληρών οδοντικών ιστών, δηλαδή στην καθίζηση αλάτων φωσφορικού ασβεστίου. Καταστάσεις που μειώνουν την έκκριση του σάλιου. Πολλές φορές η έκκριση του σάλιου είναι μειωμένη, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση ξηροστομίας. Η κατάσταση αυτή εμφανίζεται συχνότερα στα ηλικιωμένα άτομα, καθώς και στις γυναίκες. Έχει εκτιμηθεί ότι ποσοστό πληθυσμού, που κυμαίνεται στο 17 – 29% εμφανίζει μειωμένη ροή σάλιου ή ξηροστομία.
Νικολέτα Θάνου
Η Νικολέτα Θάνου είναι Οδοντίατρος Υγιειονολόγος με ειδίκευση στην Κοινωνική Προληπτική Οδοντιατρική
