Πέρα από τους εμφανείς ήρωες, αυτούς που παλεύουν καθημερινά, κάθε ώρα, κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο της ημέρας δίνοντας την δική τους μάχη με τον καρκίνο, υπάρχουν και οι αφανείς ήρωες. Εκείνοι που είναι δίπλα σε αυτούς που παλεύουν, εκείνοι που είναι εκεί ανά πάσα στιγμή, εκείνοι που αποτελούν πηγή υποστήριξης (πρακτικής και συναισθηματικής), εκείνοι που δίνουν και την ψυχή τους καθημερινά για να προσφέρουν αυτό που μπορούν. Αυτοί οι «εκείνοι», λοιπόν, είναι η Οικογένεια, οι Φίλοι, οι Συγγενείς. Αυτοί οι άνθρωποι που ήρθαν αντιμέτωποι με την ασθένεια του καρκίνου όχι άμεσα αλλά έμμεσα. Ζουν κάθε μέρα τις επιπτώσεις του, τα καλά και τα άσχημα που επιφέρει, μέσα από το αγαπημένο τους πρόσωπο. Αυτοί οι «εκείνοι» όμως δεν έχουν ανάγκες; τους ρωτήσαμε ποτέ πως είναι; αν έχουν άλλες δυνάμεις; αν μπορούν; αν χρειάζονται κάτι; αν είναι καλά τέλοσπαντων…;
Το να πληροφορηθείς ότι κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο διαγνώσθηκε με την ασθένεια του καρκίνου μπορεί να αποτελέσει μια από τις πιο δύσκολες στιγμές που μπορεί να έρθεις αντιμέτωπος/η, ανεξάρτητα από το είδος σχέσης που μπορεί να έχεις μαζί του. Στο άκουσμα της ασθένειας μπορεί να νιώθεις ότι πνίγεσαι από τα τόσα συναισθήματα που νιώθεις σε μια μόνο στιγμή. Μένεις άναυδος/η στην εικόνα του πόσα πολλά συναισθήματα και σκέψεις μπορούν να εμφανιστούν ταυτόχρονα, απλά και μόνο από το άκουσμα μιας πληροφορίας. Σκέφτεσαι ότι μπαίνεις πλέον σε μια νέα πραγματικότητα, με καινούργιες απαιτήσεις, υποχρεώσεις και ρόλους. Το σκηνικό αλλάζει και η ζωή χωρίζεται στο πριν και το μετά. Προσπαθείς να μαντέψεις τι καταστάσεις μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσεις και να διαχειριστείς στο μέλλον. Δεν ξέρεις τίποτα όμως. Απλά υποθέτεις, φαντάζεσαι, αγχώνεσαι.
Ξέρεις καλά πως η εμπειρία με τον καρκίνο είναι σαν εκείνο το τρενάκι, το roller coaster, που ενώ πηγαίνει στην ευθεία και όλα μοιάζουν οκ και ξαφνικά παίρνει μια απότομη στροφή και σε ανεβάζει τόσο ψηλά που κοντεύει να σου κοπεί η ανάσα. Και μετά ξαφνικά κατεβαίνει απότομα κάτω, και μετά ξανά επάνω και εσύ το μόνο που σκέφτεσαι είναι πότε θα έρθει εκείνη η ευθεία. Εκεί που θα νιώσεις σιγουριά και ασφάλεια ότι ακόμη και αν σπάσει η ζώνη δεν θα πέσεις, ακόμη και αν χαλάσει το τρενάκι δεν θα εγκλωβιστείς, θα μπορείς να φύγεις. Έτσι, το να υποστηρίζεις ένα άτομο που έχει καρκίνο μπορεί να σε οδηγήσει να έρθεις αντιμέτωπος/η με πολλά σκαμπανεβάσματα. Αυτά μπορεί τη μια στιγμή να έρχονται και την άλλη να φεύγουν. Κάποιες φορές μπορεί να είναι τόσο έντονα και να μοιάζουν ατελείωτα και κάποιες άλλες όχι τόσο. Πολλοί άνθρωποι έχουν την τάση να πιστεύουν ότι για να μπορέσουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στην φροντίδα του/ης αγαπημένου/ης τους πρέπει να παραβλέψουν τις δικές τους ανάγκες και να επικεντρώσουν την προσοχή τους στο άτομο με τον καρκίνο και στις ανάγκες του. Πόσο εύκολο είναι όμως να παγώσεις τα συναισθήματα σου και να τα βάλεις στην άκρη; και για πόσο χρονικό διάστημα μπορεί να γίνει αυτό; Είναι πολύ σημαντικό να φροντίζεις τον εαυτό σου, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μιας τόσο δύσκολης περιόδου. Το να επικεντρωθείς στο τι ζητάς και έχεις ανάγκη εσύ μπορεί να αποβεί εξαιρετικά ωφέλιμο στον βαθμό της αποτελεσματικότητα της βοήθειας και υποστήριξης που θα παρέχεις.
Στο άκουσμα της διάγνωσης μπορεί να νιώσεις ένα μούδιασμα, μια αίσθηση ότι δεν νιώθεις κανένα μέλος του σώματος σου. Ξαφνικά η σιγουριά, η αισιοδοξία, η ελπίδα εξαφανίζονται και αντικαθίστανται από μια έκφραση προσώπου με ανοιχτό το στόμα, με ένα τεράστιο ΓΙΑΤΙ και μια άρνηση ότι δεν μπορεί να συμβαίνει αυτό. Σοκ. Το όλο σκηνικό μοιάζει μη πραγματικό. Σαν να το ζει κάποιος άλλος, σαν να συμβαίνει σε άλλους και όχι σε εσένα. Μπορεί να μην είσαι καν σε θέση να μεταφράσεις τα συναισθήματα σου με λέξεις.
Και τελικά συνειδητοποιείς ότι είναι πραγματικότητα όλο αυτό… σκέφτεσαι πως μια δύσκολη περίοδος είναι μπροστά σου και σε περιμένει. Μια περίοδος που το στρες θα φτάσει στο έπακρο. Και εκεί έρχεται ο φόβος για το τι μπορεί να συμβεί. Φόβος για την ίδια την διάγνωση, για την θεραπεία, για τα αποτελέσματα της θεραπείας αλλά και τις αποφάσεις που πρέπει να παρθούν. Ο πιο σημαντικός φόβος είναι αυτός του θανάτου. Ένα σύννεφο αβεβαιότητας σκεπάζει οποιοδήποτε ίχνος ελπίδας. Σκέφτεσαι τι θα γίνει το ίδιο το αγαπημένο σου πρόσωπο, σκέφτεσαι τι θα γίνεις εσύ ή αλλά σημαντικά πρόσωπα αν συμβεί κάτι δυσάρεστο, χάνεσαι στις σκέψεις σου, σε αυτό το «τι θα γίνει αν…» και κατακλύζεσαι από φόβο.
Και τελικά βλέπεις ότι αρχίζεις να χάνεις τη ζωή που είχες μέχρι τώρα, εσύ και το πρόσωπο που αγαπάς. Αισθάνεσαι πως η σιγουριά και η ασφάλεια που ένιωθες για τις καταστάσεις γύρω σου ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Η ιδέα ότι οι άνθρωποι δίπλα σου είναι καλά αρχίζει σιγά σιγά να ξεθωριάζει. Συνειδητοποιείς πως όλα αυτά που θεωρούσες μέχρι τώρα αυτονόητα τελικά…δεν είναι. Βιώνεις μια απώλεια και μπαίνεις μέσα σε μία διαδικασία θρήνου. Ένα πένθος μέσα στο οποίο θρηνείς για όλα όσα έχασες εξαιτίας της ασθένειας.
Βλέπεις το αγαπημένο σου πρόσωπο να αλλάζει, εξωτερικά και εσωτερικά. Εμφανείς και μη αλλαγές συμβαίνουν μέσα σε ανύποπτο χρόνο. Και νιώθεις μια θλίψη. Εύχεσαι να μην είχαν συμβεί ποτέ αυτές οι αλλαγές, να μην είχε συμβεί ποτέ αυτή η ασθένεια στο αγαπημένο σου πρόσωπο. Υπάρχουν μέρες που αν μπορούσες να τις δώσεις κάποιο χρώμα αυτό θα ήταν το σκούρο γκρι.
Καθώς περνάνε αυτές οι γκρίζες μέρες νιώθεις να θυμώνεις. Διάχυτος θυμός και νεύρα. Σε αναστατώνει και σε θυμώνει το γεγονός ότι ο καρκίνος συνέβη σε ένα πρόσωπο που αγαπάς πολύ. Σε νευριάζει που ξαφνικά πρέπει να ανταποκριθείς σε τόσα πολλά πράγματα και πρόκειται για κάτι που δεν το επέλεξες εσύ αλλά αντίθετα επέλεξε αυτό εσένα.
Ακόμη, αναρωτιέσαι τι «θα έπρεπε» να κάνεις για να παρέχεις καλύτερη φροντίδα, ή αν όλα αυτά που κάνεις τελικά είναι σωστά. Υπάρχουν στιγμές που μπορεί να νιώθεις ενοχές που εσύ είσαι καλά ενώ το αγαπημένο σου πρόσωπο όχι. Αξιολογείς και σκέφτεσαι αν προσφέρεις αποτελεσματική βοήθεια στο άτομο. Κρίνεις τον εαυτό σου ως προς αυτό ενώ παράλληλα έχεις να διαχειριστείς και τις ενοχές όσον αφορά την μη/μερική διεκπεραίωση καθηκόντων σχετικά με άλλους ρόλους (γονέας, σύντροφος, εργαζόμενος). Εντάσσεις, πλέον, στο λεξιλόγιο σου πιο συχνά τις λέξεις «θα έπρεπε» ή «πρέπει».
Και έρχονται και εκείνες οι στιγμές που μπορεί να νιώσεις μόνος/η. Μια αίσθηση μοναξιάς που εξαπλώνεται σαν το νερό που πέφτει στο τραπέζι. Υπάρχουν εκείνες οι στιγμές που αισθάνεσαι πως κανείς δεν μπορεί να σε καταλάβει. Κανείς δεν μπορεί να σε νιώσει, να μπει στη θέση σου. Ο καθένας δίνει μια δική του ερμηνεία στην κατάσταση. Η δική σου όμως είναι διαφορετική, επειδή την ζεις. Ζεις κάθε μέρα την εμπειρία από την αρχή έως το τέλος. Κάθε μέρα προστίθεται και κάτι ακόμη στο πρόγραμμά σου. Μια νέα ευθύνη που ελάχιστοι και πολλές φορές κανένας δεν μπορεί να κατανοήσει και να συναισθανθεί.
Και τελικά το μεγάλο ερώτημα είναι πως θα αντιμετωπίσεις όλη αυτήν την κατάσταση; υπάρχει τρόπος; πως θα καταφέρεις να φροντίσεις τον εαυτό σου και να μην τον παραγκωνίσεις;
(ακολουθεί Β’ μέρος)
Πηνελόπη Μελίδου
Η Πηνελόπη Μελίδου γεννήθηκε το 1994 στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Το 2012 εισήχθη στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών της εργάστηκε εθελοντικά στη ΜΕΡΙΜΝΑ (μη κερδοσκοπική εταιρία με κύριο σκοπό τη φροντίδα παιδιών και οικογενειών που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή αρρώστια, μια απώλεια ή το θάνατο), στο Χαμόγελο του παιδιού, στους Φίλους της ΜΕΡΙΜΝΑΣ και στον Σ.Ο.Ψ.Υ Θεσσαλονίκης. Στο τελευταίο έτος των σπουδών της έκανε την πρακτική της άσκηση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Βορειοδυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης και εκπόνησε την πτυχιακή της εργασίας με θέμα «Κοινωνικές Αναπαραστάσεις του καρκίνου: σύγκριση ….». Τον Ιούλιο του 2017 αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μετακόμισε στην Σκωτία προκειμένου να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές επάνω στον κλάδο της Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen (University of Aberdeen). Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού της εκπόνησε πολλές εργασίες σχετικές με την ασθένεια του καρκίνου (ψυχολογική υποστήριξη και η επίδραση του στον καρκίνο του μαστού – βιολογικό επίπεδο, άσκηση και καρκίνος, κατανάλωση νερού και καρκίνος, στρες και καρκίνος) ενώ η μεταπτυχιακή της εργασία ήταν επάνω στον ευεργετικό ρόλο που διαδραματίζει η άσκηση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της θεραπείας για τον καρκίνο σε άτομα ηλικίας 16-25. Επιπλέον, στα πλαίσια της μεταπτυχιακή της εργασίας έκανε την πρακτική της σε έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς υποστήριξης ατόμων με καρκίνο της Μ.Βρετανίας «Macmilan Cancer Support”, ενώ συνεργάστηκε και με το «Maggie’s Aberdeen (οργανισμός υποστήριξης ατόμων με καρκίνο). Επιπλέον, είναι πιστοποιημένη Health Coach από το σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τον Ιούλιο του 2018 τελείωσε το μεταπτυχιακό της και επέστρεψε στην Πτολεμαΐδα όπου διατηρεί και το ιδιωτικό της γραφείο, ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνη ψυχολόγος στον σύλλογο Καρκινοπαθών Εορδαίας και Health Coach στο Personal Athletic Centre. Πραγματοποιεί συνεδρίες μέσω skype.
