Ποιες είναι οι τελευταίες ανακαλύψεις σας; Μιλήστε μας για τη διεθνή διάκρισή σας.
Η έρευνά μου στο εργαστήριο του Καθηγητού κ. Χαράλαμπου Ποθουλάκη, αφορά στην δράση των νευροπεπτιδίων (μικρομόρια πρωτεϊνών) στο παχύ έντερο. Τα πιο πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνας περιγράφουν αλλαγές στη συμπεριφορά κυττάρων που σχηματίζουν το επιθήλιο του παχέος εντέρου όταν αυτά εκτεθούν σε συγκεκριμένα νευροπεπτίδια πάντα υπό το πρίσμα κάποιας φλεγμονής όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn. Αλλαγές που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν αυξημένη δημιουργία, αυξημένη έκκριση καθώς και αλλαγές στη σύσταση μικρών κυστιδίων που ονομάζονται εξωσώματα και μεταφέρουν πληροφορίες από κύτταρο σε κύτταρο ή ακόμη και από ιστό σε ιστό. Με απλά λόγια όταν είμαστε υγιείς το έντερό μας διώχνει προς έξω κυστίδια, τα οποία περιέχουν «πληροφορίες» (υπό τη μορφή πρωτεϊνών και γενετικού υλικού) που θα σηματοδοτήσουν σε άλλους ιστούς ότι είμαστε καλά. Σε περίπτωση που νοσούμε αυτά τα κυστίδια αλλάζουν συμπεριφορά, αλλάζουν περιεχόμενο και ενδεχομένως κάποιους από τους δείκτες που τους λένε πού να «αγκιστρωθούν» και να μεταδώσουν την αντίστοιχη πληροφορία ότι νοσούμε. Επομένως γίνεται μία διαδικασία ενδοεπικοινωνίας μέσα στο σώμα μας που μέχρι πρότινος δεν ήταν πολύ γνωστή όσον αφορά στο γαστρεντερικό μας. Το σύνολο των αποτελεσμάτων κατατέθηκε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Γαστρεντερολογίας που θα πραγματοποιηθεί στο Σικάγο τον ερχόμενο Μάιο και απέσπασε την υψηλότερη βαθμολογία συνολικά. Κατά συνέπεια θα έχω την τιμή να είμαι η πρώτη από τους πέντε ομιλητές που θα αποτελέσουν κεντρικό γεγονός του συνεδρίου. Ο κύριος στόχος μας, πάντως, είναι να δημοσιευτεί η εργασία μας για άλλη μία φορά στο Journal of Gastroenterology, το περιοδικό με τον μεγαλύτερο δείκτη σπουδαιότητας στον τομέα της Γαστρεντερολογίας.
Ο καρκίνος παχέος εντέρου προσβάλλει μεγάλο ποσοστό ανθρώπων. Πού αποδίδεται η συχνή εμφάνιση της ασθένειας; Το στρες αποτελεί παράγοντα για την εκδήλωσή της;
Υπάρχουν πολλές έγκυρες δημοσιεύσεις με διαφορετικά νούμερα. Μπορούμε, πάντως, να πούμε με σχετική ασφάλεια ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου προσβάλλει περίπου το 9% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το στρες (να διευκρινίσουμε, το ψυχολογικό στρες) είναι μια πολύ γενική έννοια και έχουμε την τάση να της αποδίδουμε τα πάντα. Οι πιθανότητες είναι πως οι κακές διατροφικές μας συνήθειες, το κάπνισμα και το οξειδωτικό στρες ως συνέπειες όλων όσων ονομάζουμε «στρες» ευθύνονται περισσότερο. Η μοναδική ως τώρα σχετική έρευνα που προσπαθεί να επικεντρώσει στο ψυχολογικό στρες και έχει ικανό δείγμα (περίπου 11.000 ασθενείς) δημοσιεύτηκε το 2008 από τη Δανία και έδειξε πως το μεγαλύτερο στρες στις γυναίκες συνδέεται με χαμηλότερες πιθανότητες καρκίνου του παχέος εντέρου! Στους άνδρες δεν παρατηρήθηκαν διαφορές. Παράξενο ε;
Υπάρχει κάποιο γενετικό χαρακτηριστικό στον ελληνικό πληθυσμό που ευνοεί την εμφάνιση αυτών των παθολογιών;
Είμαι στην ευχάριστη θέση να σας πληροφορήσω πως η χώρα μας είναι πολύ μακριά από μία τόσο ανεπιθύμητη παγκόσμια πρωτιά! Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας της Αμερικής του 2008, η χώρα μας έχει την τελευταία θέση από όλες τις χώρες της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής που συμμετείχαν στην έρευνα. Για την ακρίβεια (ανά 100.000 άτομα) έχουμε ετησίως 15,4 περιστατικά στους άνδρες και 11,2 στις γυναίκες. Ενδεικτικά, η χώρα με τα αμέσως επόμενα, χαμηλά, ποσοστά είναι η Φιλανδία με 27,6 και 19,8 περιστατικά αντίστοιχα ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ομοίως 34,1 και 25 περιστατικά. Στην ίδια, όμως, έρευνα είναι φανερό πως οι Έλληνες ασθενείς είναι επιφυλακτικοί στην προληπτική ιατρική που αφορά στον συγκεκριμένο καρκίνο με αποτέλεσμα να πληροφορούνται την ασθένειά τους σχετικά αργά και να μην είναι σε θέση να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Και είναι κρίμα διότι η χώρα μας, ακόμη και σήμερα παρά τα προβλήματα που όλοι γνωρίζουμε, προσφέρει αυτή τη δυνατότητα είτε δωρεάν είτε έναντι κάποιου σχετικά χαμηλού ποσού. Για να καταλάβετε, μία τέτοια εξέταση στις Ηνωμένες Πολιτείες κοστίζει χωρίς ασφάλεια από 2.116 δολάρια στο Νάσβιλ του Τενεσί έως και 8.577 δολάρια στη Νέα Υόρκη! Με μία καλή ασφάλεια, υπολογίστε το 1/5 αυτών των ποσών… Με λίγα λόγια, νομίζω ότι είναι ανεπίτρεπτο να πεθαίνουν άνθρωποι στην Ελλάδα από έναν καρκίνο που αν εντοπιστεί νωρίς μπορεί και να αντιμετωπιστεί.
Οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι πιο ευάλωτες σε ασθένειες του παχέος εντέρου;
Όχι. Και στην Ελλάδα αλλά και στον παγκόσμιο πληθυσμό οι άνδρες φαίνεται να προσβάλλονται συχνότερα από καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι διαφορές στα ποσοστά, πάντως, δεν είναι μεγάλες και η προληπτική ιατρική είναι εξίσου σημαντική και για εμάς τις γυναίκες. Η προληπτική ιατρική είναι σημαντική όποια και να είναι τα ποσοστά.
Ποια η σχέση διατροφής και τόπου καταγωγής;
Στις χώρες οι οποίες είναι πολυεθνικές, οι άνθρωποι που έχουν προβλήματα με το πεπτικό τους σύστημα αρκετά συχνότερα είναι μετανάστες. Αν και υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες, σε γενικές γραμμές η σκέψη είναι απλή: Στη φύση επιβιώνουν οι καλύτερα «προσαρμοσμένοι». Όταν είσαι Έλληνας και προέρχεσαι από προγόνους που μεγάλωσαν γενεές επί γενεών με μεσογειακή δίαιτα, σημαίνει ότι είσαι σήμερα σε καλύτερη θέση όσον αφορά στο γαστρεντερικό σου όταν τρως μεσογειακά προϊόντα που παράγει η περιοχή. Στην Κίνα που είχαν άλλα προϊόντα η μεσογειακή δίαιτα δεν θα είναι το ίδιο εποικοδομητική. Επί παραδείγματι, οι άνθρωποι που είναι δυσανεκτικοί στο γάλα είναι σημαντικά λιγότεροι σε ποσοστό στην Ελλάδα από ότι είναι σε μεγάλες περιοχές της Κίνας όπου τα γαλακτοκομικά προϊόντα δεν ήταν ποτέ μέρος της παραδοσιακής τους δίαιτας. Προσωπικά πιστεύω ότι μια καλή προσέγγιση (εκτός από ακραίες περιπτώσεις δυσανεξίας κλπ.) είναι ο καθένας να συνυπολογίζει από πού προήλθε, ποιοι ήταν οι πρόγονοί του και τι έτρωγαν. Καλό είναι να τρώει αυτά που έτρωγαν και εκείνοι και να αποφεύγει υπερβολές σε προϊόντα και «κουζίνες» που εισάγουμε από «εξωτικά» μέρη. Έχουμε βέβαια ανεκτικότητα σε πολλά τρόφιμα, αλλά μπορεί να επιβαρύνουμε το σύστημά μας και το αποτέλεσμα (δυσανεξία, έλκος, κολίτιδα, ακόμη και καρκίνος) ίσως να προκύψει αργότερα. Θα συμβούλευα τους ανθρώπους να τρώνε σύμφωνα με τη φυλή και την καταγωγή τους.
Υπάρχουν πράγματι τροφές με αντικαρκινική δράση; Η διατροφή μπορεί να αποτελέσει ασπίδα για την προστασία από τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Οι παράγοντες που προωθούν τον καρκίνο λόγω διατροφής είναι πολύ μεγαλύτεροι, περισσότεροι, ισχυρότεροι από αυτούς που μπορούν να τον αποτρέψουν. Με άλλα λόγια, είναι πιο σωστό να πούμε ότι η κακή διατροφή μπορεί να προκαλέσει καρκίνο. Από την άλλη με κάποια επιφύλαξη ας πούμε πως με τη σωστή διατροφή ίσως θα αποτρέπαμε ή θα καθυστερούσαμε την εμφάνιση καρκίνου, γιατί κάνουμε καλό στο σώμα μας αλλά και στην ψυχολογία μας. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η καλή ψυχολογία παίζει σημαντικό ρόλο στο να ξεπεράσει κανείς ασθένειες για λόγους που δεν έχουν ακόμη εξακριβωθεί πλήρως, λειτουργούν όμως στο σώμα μας. Διαβάζω, δυστυχώς πολύ συχνά, παραπλανητικά άρθρα που ισχυρίζονται πως κάποιες τροφές μπορούν να «νικήσουν» τον καρκίνο. Η γνώμη μου είναι πως ο κάθε ασθενής θα πρέπει να συμβουλεύεται το γιατρό του και μόνο. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με το θάνατο δεν έχεις περιθώρια για πειραματισμούς. Η δυτική ιατρική είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να εμπιστευθεί κανείς σήμερα ενώ όλες οι άλλου τύπου «ιατρικές» μέθοδοι είναι περισσότερο βοηθήματα.
