Τα 5 στάδια του πένθους
Ο προπαρασκευαστικός θρήνος και το αίσθημα ανακούφισης είναι μόνο δύο από τους απροσδόκητους επισκέπτες που νιώθουμε μερικές φορές μετά από μια απώλεια. Μετά τον θάνατο του αγαπημένου μας προσώπου περνάμε συχνά από στάδια.
Τα γνωστά σε αρκετούς – αν όχι όλους – 5 στάδια του πένθους – άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη και αποδοχή – αποτελούν μέρος του πλαισίου που μας βοηθά να μάθουμε να ζούμε χωρίς αυτόν που χάσαμε. Είναι εργαλεία που μας βοηθούν να πλαισιώνουμε και να προσδιορίζουμε τι μπορεί να νιώθουμε. Δεν είναι στάσεις, σταθμοί σε κάποιο γραμμικό χρονοδιάγραμμα στο πένθος μιας απώλειας και δεν περνάνε όλοι από όλα ή με προκαθορισμένη σειρά. Αν και έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως και είναι αρκετά γνωστά σε πολλούς, αξίζει να τα περιγράψουμε για να μας δώσουν κάποια ιδέα για το άγνωστο έδαφος του πένθους, καθιστώντας μας καλύτερα εξοπλισμένους για να αντιμετωπίσουμε την απώλεια.
- Άρνηση
Όταν έχεις χάσει ένα αγαπημένο σου πρόσωπο, η άρνηση είναι περισσότερο συμβολική παρά κυριολεκτική. Αυτό δεν σημαίνει ότι κυριολεκτικά δεν ξέρεις ότι το αγαπημένο σου πρόσωπο πέθανε. Σημαίνει ότι επιστρέφεις σπίτι και δεν μπορείς να πιστέψεις ότι η γυναίκα σου δεν πρόκειται να μπει ξανά στο σπίτι ή ότι ο σύζυγός σου δεν είναι απλώς μακριά σε ένα επαγγελματικό ταξίδι. Απλώς δεν μπορείς να καταλάβεις ότι δεν θα περάσει ποτέ ξανά από αυτή την πόρτα. Το άτομο που αρνείται στην πραγματικότητα περιγράφει συνήθως ότι είναι πάρα πολύ και έντονο όλο αυτό το συναίσθημα που το κατακλύζει και η πληροφορία της απώλειας για να τα αφομοιώσει.
Η άρνηση μας βοηθά να επιβιώσουμε από την απώλεια και να διαχειριστούμε ασυνείδητα τα συναισθήματα. Παρέα με το σοκ που την συνοδεύει μας βοηθούν να αντεπεξέλθουμε και να κάνουμε δυνατή την επιβίωση, ενώ επίσης μας βοηθά να επιταχύνουμε τα συναισθήματα της θλίψης μας.
Σε αυτό το στάδιο, ο κόσμος μπορεί να γίνει ανούσιος και συντριπτικός. Η ζωή δεν έχει νόημα. Είμαστε σε κατάσταση σοκ και άρνησης. Αναρωτιόμαστε πώς μπορούμε να συνεχίσουμε, αν μπορούμε να συνεχίσουμε, γιατί να συνεχίσουμε. Προσπαθούμε να βρούμε έναν τρόπο να τα βγάλουμε πέρα κάθε μέρα.
Η άρνηση έρχεται συχνά με τη μορφή αμφισβήτησης της πραγματικότητάς μας: «Είναι αλήθεια; Έχει φύγει αλήθεια;» Η άρνηση μας βοηθά να επιταχύνουμε τα συναισθήματά μας.
Η άρνηση οδηγεί στη συνειδητοποίηση της απώλειας
Οι άνθρωποι συχνά πιάνουν τον εαυτό τους να περιγράφουν την ιστορία της απώλειας τους ξανά και ξανά, κάτι που είναι ένας τρόπος με τον οποίο το μυαλό μας αντιμετωπίζει το τραύμα. Είναι ένας τρόπος άρνησης του πόνου ενώ προσπαθείς να αποδεχτείς την πραγματικότητα της απώλειας. Καθώς η άρνηση εξασθενεί, αντικαθίσταται σιγά σιγά με την πραγματικότητα της απώλειας.
Τότε αρχίζεις να αναρωτιέσαι το πώς και το γιατί: «Πώς συνέβη αυτό;» μπορεί να ρωτήσεις, καθώς εξετάζεις τις περιστάσεις. Δεν βρίσκεσαι πλέον σε έναν εξωτερικό τρόπο αφήγησης. Τώρα στρέφεσαι προς τα μέσα καθώς ξεκινάς την αναζήτηση για κατανόηση. Εξερευνάς τις συνθήκες γύρω από την απώλεια. «Έπρεπε να πεθάνει; Έπρεπε να συμβεί έτσι;»
Η συνειδητοποίηση της απώλειας αρχίζει σταδιακά να εμφανίζεται. «Δεν επιστρέφει. Αυτή τη φορά δεν τα κατάφερε.» Με κάθε ερώτηση που γίνεται, αρχίζεις να πιστεύεις ότι το αγαπημένο σου πρόσωπο έχει φύγει πραγματικά. Όμως η πραγματική θεραπεία επούλωσης των ψυχικών τραυμάτων μόλις έχει αρχίσει!
Καθώς αποδέχεσαι την πραγματικότητα και αρχίζεις να κάνεις ερωτήσεις στον εαυτό σου, ξεκινάς εν αγνοία σου τη διαδικασία επούλωσης. Γίνεσαι πιο δυνατός και η άρνηση αρχίζει να ξεθωριάζει. Αλλά καθώς προχωράς, όλα τα συναισθήματα που αρνιόσουν αρχίζουν να βγαίνουν στην επιφάνεια. Το πρώτο συναίσθημα που αναδύεται είναι συχνά ο θυμός.
Γράφει η Μαίρη Προκοπίου-Δέδε
Η Μαίρη Προκοπίου-Δέδε είναι απόφοιτη Κοινωνική Λειτουργός και ζει μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας. Κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στην «Οργάνωση & Διαχείριση Ανακουφιστικής & Υποστηρικτικής Φροντίδας Χρονίων Πασχόντων» της Ιατρικής Αθηνών ενώ βρίσκεται στο 3ο έτος Ειδίκευσης στην Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία υπό την ευθύνη του ΙΨΕΠΑ στη Λευκωσία. Το 2011 απέκτησε το δίπλωμα εξ’αποστάσεως μετεκπαίδευσης του ΕΚΠΑ στην Συμβουλευτική Εξαρτήσεων και το 2021 ολοκλήρωσε την ετήσια μετεκπαίδευσή της στην Παιδοψυχολογία του Πανεπ. Αιγαίου.
Από το 2012 εργάζεται ως Συντονίστρια Κλινικών Μελετών στο Α΄ Παθολογικό – Ογκολογικό Τμήμα ΓΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας» ενώ είναι Επιστημονική Συνεργάτης της Επιστημονικής Εταιρείας «Ελληνική Ογκολογική Εκπαίδευση & Πράξη» (ΕΛ.Ο.Ε.Π.). Στο παρελθόν έχει εργαστεί στην ΜΚΟ «Πνοή Αγάπης» και σε πλήθος άλλων οργανώσεων και υπηρεσιών.
Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια ως μέλος οργανωτικής & επιστημονικής επιτροπής αλλά και ως ομιλήτρια, ενώ είναι η επιστημονικά υπεύθυνη της ετήσια Ψυχοκοινωνικής Ημερίδας στην Ογκολογία που διενεργείται από την εταιρεία ΕΛ.Ο.Ε.Π.
Είναι μία εκ των συγγραφέων της ελληνικής έκδοσης «Οδηγός Επιβίωσης Ασθενών με καρκίνο» ενώ δημοσιεύσεις της υπάρχουν σε ελληνικά και αγγλόφωνα περιοδικά.
Εργασίες της έχουν επίσης αναρτηθεί εγχώρια σε συνέδρια της ΕΟΠΕ και σε διεθνή συνέδρια της EAPC, MASCC/ISOO και IPOS.
Στον ελεύθερο χρόνο της ασχολείται με το Pilates και τη Yoga.
Βιβλιογραφία:
-Life lessons: Two experts on death and dying teach us about the mysteries of life and living. APA (7th ed.) Citation. Kübler-Ross, E., & Kessler, D. (2000)
-On grief and grieving: Finding the Meaning of Grief through the Five Stages of Loss». APA (6th ed.) Kubler-Ross, E., & Kessler, D. (2005)
-The Needs of the Dying: A Guide for Bringing Hope, Comfort and Love to Life’s Final Chapter, 10th anniversary ed. David Kessler. HarperCollins: New York, N.Y.2007
