Ο καθένας βιώνει πολλές απώλειες στη διάρκεια της ζωής του, αλλά ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου είναι απαράμιλλος στο κενό και τη βαθιά του θλίψη. Ο κόσμος σου έχει σταματήσει. Μπορείς να αναφέρεις μέχρι και την ακριβή ώρα που έφυγε. Είναι σημαδεμένη στη μνήμη σου και χαραγμένη στην ψυχή σου. Υπάρχουν στιγμές που φαίνεται παράξενο που ο κόσμος συνεχίζει σαν να μην έχει συμβεί τίποτα, όταν ο δικός σου κόσμος έχει ανατραπεί.
Η ζωή σου συνεχίζεται, αλλά δεν είσαι σίγουρος γιατί. Μια διαφορετική ζωή είναι μπροστά σου, μια ζωή στην οποία το αγαπημένο σου πρόσωπο δεν θα είναι σωματικά παρόν. Όσο κι αν προσπαθούν οι γύρω σου, κανείς δεν μπορεί να βρει λόγια για να σε κάνει να νιώσεις καλύτερα ή να κλείσει αυτή η πληγή. Θα επιβιώσεις, παρόλο που μπορεί να μην είσαι σίγουρος πώς ή ακόμα και αν το θέλεις.
Αυτό που νιώθεις είναι θλίψη
Η θλίψη είναι η αντανάκλαση μιας σύνδεσης που έχει χαθεί και αυτό που νιώθουμε μέσα μας, και το πένθος αφορά όλες τις εξωτερικές εκφράσεις αυτής της θλίψης. Η απώλειά σου και η θλίψη που τη συνοδεύει είναι πολύ προσωπική, διαφορετική από οποιουδήποτε άλλου. Μόνο εσύ ξέρεις όλα όσα έχασες όταν πέθανε ο αγαπημένος σου. Μόνο εσύ μπορείς να νιώσεις όλα όσα κρύβονται στον εσωτερικό σου κόσμο σχετιζόμενα με αυτήν τη θλίψη. Όλοι θρηνούν μια απώλεια, αν και κάποιοι μπορεί να μην το δείχνουν στο πένθος τους — ή στην εξωτερική τους εμφάνιση.
Η θλίψη είναι η φυσική αντίδραση στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου και η διαδικασία θεραπείας που τελικά φέρνει παρηγοριά στην απώλεια μας.
Προπαρασκευαστικός Θρήνος
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο πόνος της απώλειας έρχεται πριν από το θάνατο όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε περίπτωση μιας ασθένειας. Είναι συχνά μια επώδυνη πρόβλεψη για τα πράγματα που θα ακολουθήσουν. Η προκαταρκτική θλίψη είναι η θλίψη που νιώθουμε «ιδιωτικά», κρυφά θα μπορούσαμε να πούμε, πριν πεθάνει ένα αγαπημένο μας πρόσωπο. Αρχικά ονομαζόταν προπαρασκευαστικός θρήνος, που κατά κάποιο τρόπο την περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια. Μέσα από αυτή τη διαδικασία προετοιμάζονται το μυαλό, η καρδιά και η ψυχή μας για την επικείμενη απώλεια και μπορούν να το βιώσουν όχι μόνο εκείνοι που πρόκειται να χάσουν κάποιον, αλλά συχνά το νιώθει και ο ετοιμοθάνατος.
Ενώ συνηθίζουμε περισσότερο να μιλάμε για θλίψη μετά από απώλεια, ο προπαρασκευαστικός θρήνος είναι πολύ πιο μη λεκτικός. Συχνά κρατάμε αυτές τις σκέψεις για τον εαυτό μας. Μόλις επέλθει ο θάνατος, μπορεί να αισθάνεσαι ένοχος που θρηνούσες την απώλεια του αγαπημένου σου προσώπου πριν ακόμα αυτό πεθάνει. Να γνωρίζεις όμως ότι η διαδικασία αυτή είναι ένα πολύ φυσιολογικό μέρος αυτής της εμπειρίας.
Δεν μειώνει απαραίτητα τη θλίψη που νιώθουμε μετά, και σε ορισμένες περιπτώσεις μακροχρόνιων ασθενειών, μπορεί να βιώνουμε μεγάλο μέρος αυτών των συναισθημάτων τα τελευταία χρόνια της ζωής του αγαπημένου μας προσώπου.
Δεν είναι επιλογή μας αν θα νιώσουμε ή όχι προπαρασκευαστικό θρήνο. Μπορεί να είναι ή όχι μέρος της προσωπικής σου διαδικασίας πένθους. Όμως αν είναι ή ήταν, μην το κρίνεις! Απλά να ξέρεις ότι η πιθανότητα απώλειας του αγαπημένου σου προσώπου ήταν αρκετή για να την πυροδοτήσει στον ψυχισμό σου σε μια προσπάθεια να αρχίσει να προστατεύεται.
Αισθήματα ανακούφισης
Μερικές φορές κατά τη διάρκεια της θλίψης, ειδικά εάν προηγήθηκε της απώλειας μια μακρά ασθένεια, μπορεί να εμφανιστεί ένα απροσδόκητο αίσθημα ανακούφισης. Ένα αίσθημα που θα το χαρακτήριζες εκτός τόπου και χρόνου, λανθασμένα όμως. Γιατί θα ένιωθες μια αίσθηση ανακούφισης με την απώλεια κάποιου τόσο κοντινού και τόσο αγαπημένου σου;
Εάν αισθάνεσαι έτσι, πιθανότατα οφείλεται στο ότι το αγαπημένο σου πρόσωπο υπέφερε και είσαι ευγνώμων που τελείωσε μια επίπονη και βασανιστική εμπειρία για εκείνο. Είναι γεγονός ότι όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο υποφέρει, έρχεται να προκαλέσει έναν βαρύ πόνο πιο πάνω και από τη θλίψη που εμφανίζεται με την γνωστοποίηση μιας απειλητικής για τη ζωή ασθένειας.
Αυτό είναι που προκαλεί τη σύγχυση, όταν η απώλεια και η θλίψη αναμειγνύονται. Αυτή η ανακούφιση δεν πρέπει να κρίνεται, αλλά μάλλον θα πρέπει να κατανοηθεί γι’ αυτό που είναι – μια δήλωση ότι μισούσες να βλέπεις τον αγαπημένο σου να πονάει και/ή να υποφέρει.
Γράφει η Μαίρη Προκοπίου-Δέδε
Η Μαίρη Προκοπίου-Δέδε είναι απόφοιτη Κοινωνική Λειτουργός και ζει μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας. Κατέχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στην «Οργάνωση & Διαχείριση Ανακουφιστικής & Υποστηρικτικής Φροντίδας Χρονίων Πασχόντων» της Ιατρικής Αθηνών ενώ βρίσκεται στο 3ο έτος Ειδίκευσης στην Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία υπό την ευθύνη του ΙΨΕΠΑ στη Λευκωσία. Το 2011 απέκτησε το δίπλωμα εξ’αποστάσεως μετεκπαίδευσης του ΕΚΠΑ στην Συμβουλευτική Εξαρτήσεων και το 2021 ολοκλήρωσε την ετήσια μετεκπαίδευσή της στην Παιδοψυχολογία του Πανεπ. Αιγαίου.
Από το 2012 εργάζεται ως Συντονίστρια Κλινικών Μελετών στο Α΄ Παθολογικό – Ογκολογικό Τμήμα ΓΑΟΝΑ «Ο Άγιος Σάββας» ενώ είναι Επιστημονική Συνεργάτης της Επιστημονικής Εταιρείας «Ελληνική Ογκολογική Εκπαίδευση & Πράξη» (ΕΛ.Ο.Ε.Π.). Στο παρελθόν έχει εργαστεί στην ΜΚΟ «Πνοή Αγάπης» και σε πλήθος άλλων οργανώσεων και υπηρεσιών.
Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια ως μέλος οργανωτικής & επιστημονικής επιτροπής αλλά και ως ομιλήτρια, ενώ είναι η επιστημονικά υπεύθυνη της ετήσια Ψυχοκοινωνικής Ημερίδας στην Ογκολογία που διενεργείται από την εταιρεία ΕΛ.Ο.Ε.Π.
Είναι μία εκ των συγγραφέων της ελληνικής έκδοσης «Οδηγός Επιβίωσης Ασθενών με καρκίνο» ενώ δημοσιεύσεις της υπάρχουν σε ελληνικά και αγγλόφωνα περιοδικά.
Εργασίες της έχουν επίσης αναρτηθεί εγχώρια σε συνέδρια της ΕΟΠΕ και σε διεθνή συνέδρια της EAPC, MASCC/ISOO και IPOS.
Στον ελεύθερο χρόνο της ασχολείται με το Pilates και τη Yoga.
Βιβλιογραφία:
-Life lessons: Two experts on death and dying teach us about the mysteries of life and living. APA (7th ed.) Citation. Kübler-Ross, E., & Kessler, D. (2000)
-On grief and grieving: Finding the Meaning of Grief through the Five Stages of Loss». APA (6th ed.) Kubler-Ross, E., & Kessler, D. (2005)
-The Needs of the Dying: A Guide for Bringing Hope, Comfort and Love to Life’s Final Chapter, 10th anniversary ed. David Kessler. HarperCollins: New York, N.Y.2007
