Το οινόπνευμα, αιθανόλη ή αιθυλική αλκοόλη είναι ένα συστατικό των αλκοολούχων ποτών και είναι η συνηθέστερη και η πλέον διαδεδομένη φαρμακευτική κατασταλτική ουσία του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, με χαλαρωτικές ιδιότητες αλλά και ιδιότητες εξάρτησης.
Η χρήση του αλκοόλ είναι συχνή στον ενήλικο πληθυσμό (77% στην ηλικία 26-34 έτη) και η περιορισμένη χρήση του έχει ευεργετικές ιδιότητες στο καρδιαγγειακό σύστημα. Η περιορισμένη χρήση του αλκοόλ προκαλεί αύξηση της HDL χοληστερίνης, λόγω της δράσεως στο ήπαρ, και μείωση της πηκτικότητας του αίματος.
Όμως, όταν γίνεται κατάχρηση του αλκοόλ τότε χάνονται οι ευεργετικές του ιδιότητες και προάγεται η ασθένεια. Η κατάχρηση του αλκοόλ αποτελεί μια χρόνια πολυπαραγοντική διαταραχή, η οποία σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικοπολιτισμικών αιτιο-παθογενετικών παραγόντων. Η αιθυλική αλκοόλη έχει ευρεία τοξική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) να έχει αναγνωρίσει περισσότερες από 60 παθήσεις/διαταραχές που να σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ, και τον εντοπισμό προβλημάτων σε όλα τα λειτουργικά συστήματα του ανθρώπου. Η βλαπτική του επίδραση στα διάφορα όργανα επιφέρει παροδική ή μόνιμη δυσλειτουργία και ευθύνεται για την πρόκληση περισσότερων από 60 τύπων ασθενειών και βλαβών, πολλές εκ των οποίων είναι σοβαρές, χρόνιες ή και θανατηφόρες. Ωστόσο, η χρήση αλκοόλ παγκοσμίως δεν έχει μειωθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και οι προβλέψεις συνηγορούν σε μια αύξηση της χρήσης του αλκοόλ τουλάχιστον έως το 2030.
Για την περιγραφή κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών σε επιστημονικό επίπεδο, τα γραµµάρια οινοπνεύματος είναι η προτιµούµενη σηµειογραφία. Σε επίπεδο πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, ο αριθµός των τυποποιημένων ποτών (standard drinks) είναι η προτιµούµενη σηµειογραφία. Στην Ευρώπη σε ένα τυποποιημένο ποτό περιέχονται 10 γραµµάρια αλκοόλης.
Ο Π.Ο.Υ. προτείνει ότι ένα τυποποιηµένο ποτό είναι το ισοδύναµο:
- 330 κυβικών εκατοστών µπίρας 5%
- 140 κυβικών εκατοστών κρασιού 12%
- 90 κυβικών εκατοστών ενισχυµένου κρασιού (sherry) 18%
- 70 κυβικών εκατοστών λικέρ 25%
- 40 κυβικών εκατοστών οινοπνευµατώδους ποτού 40%
Ως επισφαλής χρήση οινοπνεύματος (hazardous use) σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., περιγράφεται ως η μέση ημερήσια κατανάλωση 20-40 g αλκοόλης (3 ποτά) για τις γυναίκες και 40-60 g (5 ποτά) για τους άνδρες και ορίζεται ως το επίπεδο ή ο τρόπος κατανάλωσης που είναι πιθανόν να οδηγήσει σε βλάβη, εάν οι συνήθειες κατανάλωσης επιμείνουν. Βέβαια, δεν υπάρχει καθορισμένη συμφωνία για το επίπεδο κατανάλωσης οινοπνεύματος, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επικίνδυνο, καθώς φαίνεται ότι για πολλές καταστάσεις, οποιοδήποτε επίπεδο κατανάλωσης οινοπνεύματος μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο.
Παγκοσμίως, υπολογίστηκε ότι 3 εκατομμύρια θάνατοι θα μπορούσαν να αποδοθούν στην κατανάλωση αλκοόλ εκ των οποίων πάνω από 400.000 θάνατοι προκαλούνται εξ αιτίας της εμφάνισης καρκίνου.
Με βάση κυρίως μελέτες παρατήρησης, ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) αναφέρει ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι η κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται αιτιολογικά με την ανάπτυξη καρκίνων στο κεφάλι, στον τράχηλο, στον οισοφάγο, στο ήπαρ, στο κόλον-ορθό και στο γυναικείο μαστό. Βέβαια, τα ευρήματα είναι ασαφή όσον αφορά τη συσχέτιση του καρκίνου με το αλκοόλ σε περιοχές όπως οι πνεύμονες και ο στόμαχος, λόγω τις επίδρασης και άλλων πιθανών παραγόντων όπως είναι το κάπνισμα και η διατροφή. Εκείνο που παραμένει αδιευκρίνιστο είναι το ποιοί είναι οι μηχανισμοί στους οποίους οφείλεται αυτή η συσχέτιση που παρατηρείται στις επιδημιολογικές παρατηρήσεις.
Έρευνα που έγινε σε συνεργασία Κινέζων και Άγγλων ερευνητών και δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο 2022 στο περιοδικό International Journal of Cancer, αναζήτησε τους μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη σχέση κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών και καρκίνου. Οι ερευνητές βασισμένοι σε γενετικές αναλύσεις 150.000 κατοίκων της Κίνας, των οποίων κατέγραφαν τις συνήθειές τους για 11 χρόνια, προσδιόρισαν ότι δύο λειτουργικές γενετικά προσδιορισμένες μεταλλάξεις είναι αυτές που εμποδίζουν τον οργανισμό να μειώσει την τοξική επίδραση του αλκοόλ.
Σύμφωνα με τις συστάσεις του American Cancer Society και του Ευρωπαϊκού Κώδικα Κατά του Καρκίνου όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου, συνιστάται η αποφυγή του αλκοόλ, ενώ τα άτομα που έχουν επιλέξει να πίνουν αλκοόλ, θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωσή του σε όχι περισσότερο από 1 ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και 2 ποτά την ημέρα για τους άντρες.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι για την πρόληψη του καρκίνου πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ με την αιτιολογία ότι είναι άγνωστο σε ποια δοσολογία και συχνότητα κατανάλωσης προκαλείται ένα καρκινογόνο αποτέλεσμα.
Η μικρή θετική επίδραση του αλκοόλ (ιδίως του κόκκινου κρασιού) στο καρδιαγγειακό σύστημα, φαίνεται να αντιρροπείται από τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου.
Φωτεινή Τολιοπούλου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
– Υπουργείο Υγείας. Αγωγή Υγείας, Τι πρέπει να ξέρεις για το αλκοόλ.
– Shield Kevin, Manthey Jakob, Rylett Margaret et al. National, regional, and global burdens of disease from 2000 to 2016 attributable to alcohol use: a comparative risk. Assessment study, ARTICLES| JANUARY 2020, VOLUME 5, ISSUE 1, E51-E61.
– WHO. Global status report on alcohol and health. Management of Substance Abuse Team, 2018.
– Θηραίος Ελευθέριος, Κούτης Αντώνιος, Γεωργοπούλου Ανθή. Νόσημα: Χρήση Οινοπνεύματος, Ανάπτυξη 13 Κατευθυντήριων Οδηγιών Γενικής Ιατρικής για τη διαχείριση των πιο συχνών νοσημάτων και καταστάσεων υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Κωδικός MIS: 464637.
– Rock L Cheryl , Thomson Cynthia, Gansler et al. American Cancer Society guideline for diet and physical activity for cancer prevention. Guideline CA Cancer J Clin 2020 Jul;70(4):245-271.
– Im Kei Pek, Yang Ling, Kartsonaki Christiana et al. Alcohol metabolism genes and risks of site-specific cancers in Chinese adults: An 11-year prospective study. International Journal of Cancer, January 2022.
