Σήμερα ολοένα και αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που νοσούν από τον καρκίνο. Το θετικό που υπάρχει σε σχέση με παλαιότερα είναι πως το προσδόκιμο ζωής στα άτομα με καρκίνο αυξάνεται συνεχώς και έτσι μπορούν να ζήσουν περισσότερα χρόνια με την ασθένεια. Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως όποιος έχει καρκίνο δεν σημαίνει ότι πεθαίνει. Υπάρχουν κάποιες μορφές καρκίνου ωστόσο που δεν θεραπεύονται πλήρως και σε αυτήν την περίπτωση το άτομο έχει μια καταληκτική ασθένεια. Είναι πολύ δύσκολο τόσο για το ίδιο το άτομο να το αποδεχτεί όσο και για την οικογένεια και το στενό περιβάλλον του. Τι γίνεται όμως όταν υπάρχουν παιδιά;
Στην περίπτωση που υπάρχουν παιδιά στην οικογένεια η ανακοίνωση μιας τέτοιας είδησης πρέπει να γίνει με πολύ μεγάλη προσοχή ούτως ώστε να αποφευχθούν πιθανές συγχύσεις και παρανοήσεις.
Ηλικία του παιδιού
Η ηλικία και το γνωστικό επίπεδο του παιδιού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στον τρόπο που θα κατανοήσει το γεγονός. Παιδιά σε αυτήν την ηλικία μπορούν να θρηνήσουν.
Ηλικίας έως 3 ετών: είναι σε θέση να αντιληφθούν ότι κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει μέσα στην οικογένεια. Παιδιά σε αυτήν την ηλικία είναι σε θέση να θρηνήσουν.
Ηλικία 3-5: είναι πιθανό να έχουν ακούσει κάποια στιγμή από άλλα άτομα της οικογένειας ζητήματα σχετικά με την ασθένεια και το θάνατο. Μπορεί να ακούσεις κάποια στιγμή να λένε «ο τάδε πέθανε» αυτό ωστόσο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κατανοούν πλήρως τι ακριβώς σημαίνει. Τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία τείνουν να πιστεύουν ότι ο νεκρός θα επιστρέψει ξανά κάποια στιγμή ή απλά μένει κάπου αλλού πολύ μακριά.
Ηλικία 6-12: γνωρίζουν περισσότερα για την ασθένεια και το θάνατο. Είναι πολύ πιθανό όμως να μην είναι σε θέση να κατανοήσουν ακριβώς τον τρόπο που αισθάνονται και τις σκέψεις τους. Σε αυτήν την ηλικία η κύρια ανησυχία των παιδιών σχετίζεται περισσότερο με το εάν ο θάνατος μπορεί να είναι επίπονος ή τρομακτικός.
Εφηβεία: μια πολύ ιδιαίτερη περίοδος με πολλές αλλαγές. Οι έφηβοι/ες μπορεί να αντιμετωπίζουν κάποιες επιπλέον δυσκολίες στην διαχείριση μιας τόσο δύσκολης κατάστασης. Σε γνωστικό επίπεδο κατανοούν καλά την έννοια της ασθένειας και του θανάτου. Οι αντιδράσεις είναι ποικίλες.
Ποιος θα ενημερώσει το παιδί;
Καλό θα ήταν να μιλήσει στο παιδί κάποιος/α που το παιδί ξέρει καλά και εμπιστεύεται. Μπορεί να είναι ο άλλος γονέας, παππούς, γιαγιά, νονός/ά κλπ. Εάν το πρόσωπο που νοσεί νιώθει πως δεν μπορεί να το πει ο/η ίδιος/α καλό είναι τουλάχιστον να είναι μπροστά στην ώρα της συζήτησης.
Πότε και που να το πω;
Επέλεξε μια ώρα που θα είσαι ήρεμος/η αλλά ταυτόχρονα και μια καλή ώρα για το παιδί. Μια ώρα που μπορεί να κάτσει και να ακούσει ευκολότερα.
Είναι σημαντικό αυτή η συζήτηση να γίνει σε έναν χώρο οικείο και ήσυχο. Σε ένα χώρο που θα μπορείτε να εκφραστείτε ελεύθερα χωρίς να υπάρξουν διακοπές από τρίτους.
Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότερα από ένα παιδιά τότε καλύτερα να μιλήσετε όλοι μαζί έτσι ώστε να αποφευχθεί κάθε πιθανότητα να νομίζουν πως κάποιο άλλο παιδί γνωρίζει περισσότερα ή λιγότερα.
Πώς να ξεκινήσω;
- Προσπάθησε να δεις τι γνωρίζει ήδη το παιδί και διευκρίνισε πιθανές ερωτήσεις.
- Χρησιμοποίησε απλό και κατανοητό λεξιλόγιο για να εξηγήσεις τι συμβαίνει.
- Μίλα όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται. Όταν κάτι δεν είναι ξεκάθαρο μπορεί να μπερδέψει το παιδί.
- Ρώτησέ το παιδί τι άλλο θα ήθελε να γνωρίζει.
- Επανέλαβε τις πληροφορίες που δυσκολεύεται να κατανοήσει.
- Δώσε πληροφορίες για το τι θα γίνει μετά τον θάνατο, ποιος/α θα το προσέχει, πόσο θα αλλάξει η καθημερινή του ζωή.
- Αφού έχεις εξηγήσει την κατάσταση, κάνε κάποιες γενικές ερωτήσεις έτσι ώστε να δώσεις την ευκαιρία στο παιδί να εκφράσει τα όσα νιώθει.
- Προσπάθησε να μην βομβαρδίσεις το παιδί με πολλές πληροφορίες. Δώσε αυτές που το ίδιο θέλει να γνωρίζει.
Πιθανές ερωτήσεις παιδιού
Εγώ τι θα απογίνω;
Η/ο μαμά/μπαμπάς/γιαγιά/παππούς κλπ είναι εδώ για σένα, για να σε προσέχουν και να σε φροντίσουν. Να είσαι σίγουρος/η πως θα φροντίσουμε να είσαι ασφαλής.
Υπάρχει περίπτωση να έχω και εγώ καρκίνο;
Τον καρκίνο δεν μπορούμε να τον κολλήσουμε από κάποιον που ήδη έχει, όπως κάποιες άλλες ασθένειες. Δεν είναι μεταδοτική ασθένεια, γι’ αυτό μην φοβάσαι να κάτσεις δίπλα στο άτομο που έχει καρκίνο. Μπορείς να τον/ην φιλήσεις, αγκαλιάσεις, αγγίξεις.
Θα πεθάνουν και οι άλλοι που αγαπώ;
ο/η μπαμπάς/μαμά/παππούς/γιαγιά… είναι καλά και υγιής αυτή τη στιγμή και είναι εδώ μαζί σου για να σε προσέχουν.
Εγώ φταίω;
Δεν έχει σε καμία περίπτωση να κάνει με εσένα αυτό. Δεν είναι κανενός ευθύνη.
Πως εκδηλώνεται ο θρήνος στα παιδιά;
Συνήθως τα παιδιά όταν θρηνούν εκδηλώνουν κάποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές. Είναι σημαντικό να θυμάσαι πως όλες είναι απόλυτα φυσιολογικές μέσα στα πλαίσια του θρήνου.
- Θλίψη
- Ανακούφιση από το άγχος που ένιωθε όταν το άτομο μπαινοέβγαινε στο νοσοκομείο
- Συμπτώματα στο σώμα του όπως πονοκέφαλος, πόνος στο στομάχι κλπ
- Παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης (ενούρηση, πιπίλα)
- Ενοχές
- Αλλαγές στην ύπνο και την διατροφή
- Ξεσπάσματα με κλάμα ή θυμό
- Αλλαγή στην συμπεριφορά του, μπορεί να απομονώνεται, να είναι πιο εσωστρεφής ή επιθετικός/ή, να μην τα πηγαίνει πολύ καλά στο σχολείο)
- Ξαφνικοί φόβοι (σκοτάδι, να κοιμάται μόνο του)
Τα παιδιά σε σύγκριση με του ενήλικες θρηνούν ανά διαστήματα «μπαινοβγαίνοντας» έτσι δεν είναι παράξενο να τα δούμε από τη μια να γελάνε και να παίζουν και από την άλλη να είναι θλιμμένα.
Κατά τη διάρκεια του καρκίνου λόγω των θεραπειών, το άτομο μπορεί να αλλάξει (πέφτουν τα μαλλιά, αδυνατίζει). Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά σε όλη τη διάρκεια και να τα κρατάμε ενήμερα για τις πιθανές αλλαγές. Εάν δεν γνωρίζεις την απάντηση σε κάτι που το παιδί θα σε ρωτήσει μην διστάσεις να πεις «δεν ξέρω». Δεν είναι κακό και είναι και πολύ ειλικρινές καθώς δείχνεις ότι δεν προσπαθείς να κοροϊδέψεις το παιδί. Μπορείς επίσης να του πεις πως θα προσπαθήσεις να μάθεις την απάντηση ψάχνοντας ή ρωτώντας κάποιον/α που ξέρει.
Για οποιαδήποτε επιπλέον πληροφορία, ερώτηση, διευκρίνιση μην διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου. Θα χαρώ πολύ.
Μελίδου Πηνελόπη
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Τηλ: 6906928843
Email: pinelopi.melidou@gmail.com
FB: https://www.facebook.com/melidoupinelopi/?modal=admin_todo_tour
Η Πηνελόπη Μελίδου γεννήθηκε το 1994 στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Το 2012 εισήχθη στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών της εργάστηκε εθελοντικά στη ΜΕΡΙΜΝΑ (μη κερδοσκοπική εταιρία με κύριο σκοπό τη φροντίδα παιδιών και οικογενειών που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή αρρώστια, μια απώλεια ή το θάνατο), στο Χαμόγελο του παιδιού, στους Φίλους της ΜΕΡΙΜΝΑΣ και στον Σ.Ο.Ψ.Υ Θεσσαλονίκης. Στο τελευταίο έτος των σπουδών της έκανε την πρακτική της άσκηση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Βορειοδυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης και εκπόνησε την πτυχιακή της εργασίας με θέμα «Κοινωνικές Αναπαραστάσεις του καρκίνου: σύγκριση ….». Τον Ιούλιο του 2017 αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μετακόμισε στην Σκωτία προκειμένου να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές επάνω στον κλάδο της Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen (University of Aberdeen). Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού της εκπόνησε πολλές εργασίες σχετικές με την ασθένεια του καρκίνου (ψυχολογική υποστήριξη και η επίδραση του στον καρκίνο του μαστού – βιολογικό επίπεδο, άσκηση και καρκίνος, κατανάλωση νερού και καρκίνος, στρες και καρκίνος) ενώ η μεταπτυχιακή της εργασία ήταν επάνω στον ευεργετικό ρόλο που διαδραματίζει η άσκηση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της θεραπείας για τον καρκίνο σε άτομα ηλικίας 16-25. Επιπλέον, στα πλαίσια της μεταπτυχιακή της εργασίας έκανε την πρακτική της σε έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς υποστήριξης ατόμων με καρκίνο της Μ.Βρετανίας «Macmilan Cancer Support”, ενώ συνεργάστηκε και με το «Maggie’s Aberdeen (οργανισμός υποστήριξης ατόμων με καρκίνο). Επιπλέον, είναι πιστοποιημένη Health Coach από το σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τον Ιούλιο του 2018 τελείωσε το μεταπτυχιακό της και επέστρεψε στην Πτολεμαΐδα όπου διατηρεί και το ιδιωτικό της γραφείο, ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνη ψυχολόγος στον σύλλογο Καρκινοπαθών Εορδαίας και Health Coach στο Personal Athletic Centre. Πραγματοποιεί συνεδρίες μέσω skype.
