«Ο/η σύντροφός μου δεν με θέλει πλέον…δεν θέλει να κάνουμε σεξ»
«πως θα του/ης πω πως έχω ανάγκη για να έρθω πιο κοντά μαζί του/ης ενώ αυτή τραβάει το δικό του/ης ανήφορο με τον καρκίνο?»
«το σεξ στη σχέση μας αποτελεί πλέον παρελθόν αφού ο καρκίνος επηρέασε την στυτική λειτουργία του συντρόφου μου»
Οι παραπάνω σκέψεις και ερωτήματα αποτελούν τις πιο συχνές ανάμεσα στα ζευγάρια που έρχονται αντιμέτωπα με την ασθένεια του καρκίνου. Η σεξουαλική ζωή του ζευγαριού επηρεάζεται σημαντικά εντείνοντας τις περισσότερες φορές τις εντάσεις και τις προκλήσεις που από μόνη της η ασθένεια του καρκίνου επιφέρει.
Ποια είναι τα κυριότερα σεξουαλικά προβλήματα;
- Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
- Δυσκολία διέγερσης/στύσης
- Δυσκολία εκσπερμάτωσης
- Δυσκολία επίτευξης οργασμού
- Κολπική ξηρότητα
- Αίσθηση μουδιάσματος
- Μη ευχαρίστηση
Πότε αναδύονται τα προβλήματα αυτά;
Συνήθως τα σεξουαλικά προβλήματα αναδύονται στους 12 με 18 μήνες μετά την θεραπεία και μπορεί να διαρκέσουν έως και πολλά χρόνια με σημαντικές φυσικές και ψυχολογικές συνέπειες.
Ποιες είναι όμως αυτές οι συνέπειες;
Κάθε συνέπεια ξεχωριστά έχει τη δική της σημασία για κάθε ζευγάρι. Κάποιες είναι πιο δύσκολες προς αντιμετώπιση και κάποιες πιο εύκολες. Όλες ωστόσο είναι εξίσου σημαντικές και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.
- Χαμηλή εικόνα σώματος
- Αποφυγή καθρέπτη
- Ντροπή
- Χαμηλή αυτό-πεποίθηση
- Αίσθηση «είμαι άσχημος/η»
- Φτωχότερα αποτελέσματα καρκίνου
- Έντονο άγχος
- Δυσφορία σχετικά με την ασθένεια
- Σοβαρότητα συμπτωμάτων
- Θλίψη
- Αυτό-κατηγορία
- Αίσθηση «η σχέση χάθηκε»
- Αίσθηση ανεπάρκειας
- Άγχος
Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που ακολουθούν την θεραπεία έχει βρεθεί ότι πολλά ζευγάρια μετατρέπουν αυτές τις δυσκολίες σε ευκαιρίες. Τι θα πει αυτό;
Έρευνες δείχνουν πως πέρα από τις δυσκολίες, κάποια ζευγάρια αναφέρουν:
- Υψηλότερη αίσθηση οικειότητας
- Αυξημένη ανιδιοτελή εγγύτητα και εκτίμηση συντρόφου/συζύγου
- Αυξημένη αλληλεγγύη μετά το τέλος της θεραπείας
- Μεγαλύτερη οικειότητα ανεξάρτητα από το σεξ
- Αυξημένη κατανόηση και αποδοχή των παρενεργειών του καρκίνου σε αυτό το κομμάτι
Πολύ ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι όταν δεν υπάρχει σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια της ασθένειας, η σωματική επαφή μειώνεται εξαιτίας της εσφαλμένης αντίληψης ότι όλα αυτά θα οδηγήσουν σε σεξουαλική επαφή η οποία μπορεί να μην είναι δυνατή ή μπορεί να είναι ακατάλληλη.
Ποια η αιτιολογία των σεξουαλικών προβλημάτων;
Φαίνεται να υπάρχουν 4 κύριες πηγές από τις οποίες αναδύονται τα σεξουαλικά προβλήματα.
- Οργανικές επιδράσεις θεραπειών
- Αντιλήψεις σεξουαλικότητας
- Αντιδράσεις συντρόφων
- Ποιότητα σχέσης
Όλα τα παραπάνω μπορούν να καθορίσουν την σεξουαλική σχέση με τον/ην σύντροφο και τον τρόπο αντιμετώπισης πιθανών προβλημάτων.
Ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που εντείνουν τα σεξουαλικά προβλήματα;
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που εντείνουν τα σεξουαλικά προβλήματα και δεν διευκολύνουν την αντιμετώπισή τους όπως:
- Ψυχολογικό στρες
- Στρες σχετικά με τη σχέση
- Αποφυγή συζήτησης
- Άσκηση πίεσης
- Μη συναισθηματική ικανοποίηση
- Απουσία ευτυχίας από τη σχέση
- Είδος θεραπείας καρκίνου
- Χαμηλή αντίληψη ελκυστικότητα
- Άρνηση
- Αμοιβαία αποφυγή
- Αλλαγή κοινωνικού ρόλου
Ωστόσο ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στο να ξεπεράσουμε τα σεξουαλικά προβλήματα εξαιτίας του καρκίνου;
Έχει βρεθεί πως τα παρακάτω μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των σεξουαλικών προβλημάτων:
- Έκφραση οικειότητας
- Ανοιχτή/αμοιβαία/εποικοδομητική επικοινωνία – συζήτηση
- Ποιότητα σχέσης
- Χαμηλά επίπεδα στρες
- Αφοσίωση συντρόφου
- Ψυχολογική ευημερία
- Θετικότητα
- Κοινωνικό δίκτυο
- Προετοιμασία – ενημέρωση
- Κοινή αναζήτηση πληροφοριών
Ρόλος συντρόφου
Ο ρόλος του/ης συντρόφου παίζει καίριο ρόλο στην διαχείριση της κατάστασης. Η αντίδραση του/ης μπορεί να καθορίσει την προσαρμογή. Ο τρόπος που ανταποκρίνεται ο/η σύντροφος έχει τη δύναμη να μας βοηθήσει να δημιουργήσουμε μια νέα σεξουαλική ταυτότητα και να συμβιβάσουμε τις διαφορές ανάμεσα στην ιδανική και αληθινή εικόνα εαυτού. Επίσης μπορεί να μας βοηθήσει στην αποκατάσταση της εικόνας εαυτού για τον εαυτό μας ως σεξουαλικά όντα.
Οι ανάγκες του ζευγαριού σε μια πρώιμη φάση είναι:
- Η επικοινωνία με τον/ην σύντροφο
- Τρυφερότητα
- Σωματική επαφή
- Εγγύτητα
Ρόλος πληροφόρησης
Οι μύθοι και η παραπληροφόρηση αποτελούν σημαντικά εμπόδια για σωματική επαφή όπως και γενικότερα δυσκολεύουν την ζωή μας και την λήψη αποφάσεων. Η έγκαιρη πληροφόρηση μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη όσον αφορά την αναμονή των επικείμενων αλλαγών και την καλύτερη προσαρμογή. Όταν γνωρίζουμε από την αρχή της θεραπείας ότι θα προκύψουν σεξουαλικά προβλήματα στη συνέχεια, είμαστε περισσότερο προετοιμασμένοι για αυτήν την αλλαγή στην σεξουαλική μας ζωή, δεν βιώνουμε τόσο έντονο άγχος και αναζητούμε έγκαιρα εναλλακτικές λύσεις έκφρασης της σεξουαλικότητάς μας. Δυστυχώς όμως σύμφωνα με έρευνες μικρός αριθμός ανθρώπων αναζητά βοήθεια για σεξουαλικά ζητήματα ενώ παράλληλα παρατηρείται μη ικανοποιητική ενημέρωση για τέτοιου είδους θέματα και από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της σεξουαλικής μας ζωής είναι απαραίτητο να βγάλουμε από το μυαλό μας ότι το σεξ είναι μόνο η σεξουαλική πράξη που εμπεριέχει την διείσδυση. Σεξ δεν είναι μόνο αυτό. Η σεξουαλική επαφή μπορεί να πάρει διάφορες μορφές και να επιφέρει την ίδια ευχαρίστηση και ηδονή. Μια εσφαλμένη αντίληψη που κυριαρχεί είναι ότι η στυτική λειτουργία είναι αυτή που θα καθορίσει την σεξουαλική επαφή. Αντίληψη που δηλώνει μη επαρκή πληροφόρηση. Υπάρχουν διάφορες μορφές έκφρασης που μπορεί να χαρίσουν στο ζευγάρι αμοιβαία ευχαρίστηση και ηδονή όπως:
- Φυσική στοργή
- Εγγύτητα
- Στοματικό έρωτας
- Σεξουαλικά χάδια
- Τηλεφωνικό σεξ
- σεξ μέσω μηνυμάτων
πέρα ωστόσο από τις εναλλακτικές μορφές σεξουαλικής επαφής άλλοι τρόποι αντιμετώπισης των σεξουαλικών προβλημάτων που προτείνονται είναι:
- απλή συμβουλευτική
- ομαλοποίηση δηλώσεων σε σκοπό να δείξουμε πως η συζήτηση γύρω από τέτοια ζητήματα είναι συνήθης
- ενσωμάτωση εξατομικευμένων πληροφοριών
- υποστηρικτικές συμπεριφορές
- δυαδική αντιμετώπιση (dyadic coping)
- αποκατάσταση αντιλήψεων για την ισότητα
- ψυχο-σεξουαλικές παρεμβάσεις
- ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων
- «ΕΜΕΙΣ έχουμε την ασθένεια» – We disease
Να θυμάσαι πως η πληροφόρηση και η γνώση είναι το πιο σημαντικό όπλο. Ρώτα, ψάξε, ενημερώσου και θα δεις ότι όλα στη συνέχεια θα μπορείς να τα διαχειριστείς αποτελεσματικότερα. Μίλα στον/ην σύντροφό σου. Πες αυτά που σκέφτεσαι και νιώθεις, μπορεί και αυτός/η να σκέφτεται ακριβώς τα ίδια ή ακριβώς τα αντίθετα από εσένα. Αν δεν μιλήσεις, δεν ρωτήσεις πως θα μάθεις τι θέλει, αισθάνεται, αναζητά ο/η άλλος/η; το σεξουαλικό ζήτημα αποτελεί ένα δύσκολο θέμα προς συζήτηση γιατί εμείς το κάνουμε να φαίνεται δύσκολο. Η σεξουαλική επιθυμία μας αποτελεί βιολογική ανάγκη του οργανισμού μας, μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα, βελτιώνει τη διάθεση μας και τη σωματική μας λειτουργία. Βρες αυτόν τον τρόπο που ταιριάζει καλύτερα σε εσένα και στον/ην σύντροφό σου γιατί είμαι σίγουρη ότι υπάρχει και σίγουρη πως μπορείς να τον βρεις.
Για οποιαδήποτε απορία, διευκρίνιση, ερώτηση μη διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου. Θα χαρώ πολύ να απαντήσω σε οτιδήποτε σε απασχολεί.
Πηνελόπη Μελίδου
MSc Ψυχολόγος Υγείας
Τηλ: 6906928843
Email: pinelopi.melidou@gmail.com
Fb: https://www.facebook.com/melidoupinelopi/?modal=admin_todo_tour
Η Πηνελόπη Μελίδου γεννήθηκε το 1994 στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Το 2012 εισήχθη στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών της εργάστηκε εθελοντικά στη ΜΕΡΙΜΝΑ (μη κερδοσκοπική εταιρία με κύριο σκοπό τη φροντίδα παιδιών και οικογενειών που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή αρρώστια, μια απώλεια ή το θάνατο), στο Χαμόγελο του παιδιού, στους Φίλους της ΜΕΡΙΜΝΑΣ και στον Σ.Ο.Ψ.Υ Θεσσαλονίκης. Στο τελευταίο έτος των σπουδών της έκανε την πρακτική της άσκηση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Βορειοδυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης και εκπόνησε την πτυχιακή της εργασίας με θέμα «Κοινωνικές Αναπαραστάσεις του καρκίνου: σύγκριση ….». Τον Ιούλιο του 2017 αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μετακόμισε στην Σκωτία προκειμένου να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές επάνω στον κλάδο της Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen (University of Aberdeen). Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού της εκπόνησε πολλές εργασίες σχετικές με την ασθένεια του καρκίνου (ψυχολογική υποστήριξη και η επίδραση του στον καρκίνο του μαστού – βιολογικό επίπεδο, άσκηση και καρκίνος, κατανάλωση νερού και καρκίνος, στρες και καρκίνος) ενώ η μεταπτυχιακή της εργασία ήταν επάνω στον ευεργετικό ρόλο που διαδραματίζει η άσκηση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της θεραπείας για τον καρκίνο σε άτομα ηλικίας 16-25. Επιπλέον, στα πλαίσια της μεταπτυχιακή της εργασίας έκανε την πρακτική της σε έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς υποστήριξης ατόμων με καρκίνο της Μ.Βρετανίας «Macmilan Cancer Support”, ενώ συνεργάστηκε και με το «Maggie’s Aberdeen (οργανισμός υποστήριξης ατόμων με καρκίνο). Επιπλέον, είναι πιστοποιημένη Health Coach από το σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τον Ιούλιο του 2018 τελείωσε το μεταπτυχιακό της και επέστρεψε στην Πτολεμαΐδα όπου διατηρεί και το ιδιωτικό της γραφείο, ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνη ψυχολόγος στον σύλλογο Καρκινοπαθών Εορδαίας και Health Coach στο Personal Athletic Centre. Πραγματοποιεί συνεδρίες μέσω skype.
Βιβλιογραφία
- Alder, J., Zanetti, R., Wight, E., Urech, C., Fink, N., & Bitzer, J. (2008). Sexual dysfunction after premenopausal stage I and II breast cancer: do androgens play a role? The Journal of Sexual Medicine, 5(8), 1898–1906.
- Anllo, L. M. (2000). Sexual life after breast cancer. Journal of Sex &Marital Therapy, 26(3), 241–248.
- Badr, H., & Carmack Taylor, C. L. (2009). Sexual dysfunction and spousal communication in couples coping with prostate cancer. Psycho‐Oncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 18(7), 735–746.
- Canada, A. L., Neese, L. E., Sui, D., & Schover, L. R. (2005). Pilot intervention to enhance sexual rehabilitation for couples after treatment for localized prostate carcinoma. Cancer: Interdisciplinary International Journal of the American Cancer Society, 104(12), 2689–2700.
- Den Oudsten, B. L., Van Heck, G. L., Van der Steeg, A. F., Roukema, J. A., & De Vries, J. (2010). Clinical factors are not the best predictors of quality of sexual life and sexual functioning in women with early stage breast cancer. Psycho‐Oncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 19(6), 646–656.
- Emilee, G., Ussher, J. M., & Perz, J. (2010). Sexuality after breast cancer: a review. Maturitas, 66(4), 397–407.
- Flynn, K. E., Jeffery, D. D., Keefe, F. J., Porter, L. S., Shelby, R. A., Fawzy, M. R., … Weinfurt, K. P. (2011). Sexual functioning along the cancer continuum: Focus group results from the Patient‐Reported Outcomes Measurement Information System (PROMIS®). Psycho‐oncology, 20(4), 378–386.
- Germino, B. B., Fife, B. L., & Funk, S. G. (1995). Cancer and the partner relationship: What is its meaning? (Vol. 11, pp. 43–50). Presented at the Seminars in Oncology Nursing, Elsevier.
- Hawkins, Y., Ussher, J., Gilbert, E., Perz, J., Sandoval, M., & Sundquist, K. (2009). Changes in sexuality and intimacy after the diagnosis and treatment of cancer: the experience of partners in a sexual relationship with a person with cancer. Cancer Nursing, 32(4), 271–280.
- Heinrichs, N., Zimmermann, T., Huber, B., Herschbach, P., Russell, D. W., & Baucom, D. H. (2011). Cancer distress reduction with a couple-based skills training: a randomized controlled trial. Annals of Behavioral Medicine, 43(2), 239–252.
- Hughes, M. K. (2000). Sexuality and the cancer survivor: a silent coexistence. Cancer Nursing, 23(6), 477–482.
- Kayser, K., & Scott, J. L. (2008). Helping couples cope with women’s cancers: An evidence-based approach for practitioners. Springer Science & Business Media.
- Levin, A. O., Carpenter, K. M., Fowler, J. M., Brothers, B. M., Andersen, B. L., & Maxwell, G. L. (2010). Sexual morbidity associated with poorer psychological adjustment among gynecological cancer survivors. International Journal of Gynecological Cancer: Official Journal of the International Gynecological Cancer Society, 20(3).
- Mercadante, S., Vitrano, V., & Catania, V. (2010). Sexual issues in early and late stage cancer: a review. Supportive Care in Cancer, 18(6), 659–665.
- Ofman, U. S. (1995). Sexual quality of life in men with prostate cancer. Cancer, 75(S7), 1949–1953.
- Pope, E. (1999). When illness takes sex out of a relationship. Siecus Report, 27(3), 8.
- Reese, J. B. (2011). Coping with sexual concerns after cancer. Current Opinion in Oncology, 23(4), 313–321.
- Revenson, T. A., & DeLongis, A. (2011). Couples coping with chronic illness. The Oxford Handbook of Stress, Health, and Coping, 101–123.
- Schover, L. R., Fouladi, R. T., Warneke, C. L., Neese, L., Klein, E. A., Zippe, C., & Kupelian, P. A. (2002). The use of treatments for erectile dysfunction among survivors of prostate carcinoma. Cancer: Interdisciplinary International Journal of the American Cancer Society, 95(11), 2397–2407.
- Traa, M. J., De Vries, J., Bodenmann, G., & Den Oudsten, B. L. (2015). Dyadic coping and relationship functioning in couples coping with cancer: a systematic review. British Journal of Health Psychology, 20(1), 85–114.
- Yun, Y. H., Bae, S. H., Kang, I. O., Shin, K. H., Lee, R., Im Kwon, S., … Lee, E. S. (2004). Cross-cultural application of the korean version of the european organization for research and treatment of cancer (EORTC) breast-cancer-specific quality of life questionnaire (EORTC QLQ-BR23). Supportive Care in Cancer, 12(6), 441–445.
- Porter, L. S., Keefe, F. J., Baucom, D. H., Hurwitz, H., Moser, B., Patterson, E., & Kim, H. J. (2012). Partner-assisted emotional disclosure for patients with GI cancer: 8-week follow-up and processes associated with change. Supportive Care in Cancer, 20(8), 1755–1762.
