Και τώρα τι θα γίνει;
Αν και ο καρκίνος ανήκει πλέον στο παρελθόν εσύ συνεχίσεις να νιώθεις περίεργα… νιώθεις μπερδεμένος/η, δυσκολεύεσαι να ανταποκριθείς στην νέα πραγματικότητα, νέες ανησυχίες και άγχος έρχονται στην επιφάνεια… όλα αυτά είναι απολύτως ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ και πολύ συνήθη σύμφωνα με πολλές έρευνες.
Για να μπορέσεις να διαχειριστείς αυτήν την αλλαγή και την μετάβαση (re-entry phase) απαιτείται χρόνος. Η προσαρμογή σου δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Όπως ακριβώς χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να προσαρμοστείς στο νέο ρόλο του/ης ασθενούς μόλις διαγνώσθηκες με καρκίνο, έτσι και τώρα χρειάζεται κάποιος χρόνος αλλά και προσπάθεια για να επιστρέψεις στην καθημερινότητά σου. Άλλωστε μην ξεχνάς πως κάθε αλλαγή εμπεριέχει την απώλεια και κάθε απώλεια απαιτεί χρόνο για να ενσωματωθεί στην καθημερινή μας ζωή.
Ποιες προκλήσεις ακολουθούν το τέλος της θεραπείας;
Οι έρευνες δείχνουν πως η μεταβατική περίοδος από το τέλος της θεραπείας και η συνέχιση της ζωής χωρίς πλέον την διάγνωση του καρκίνου ακολουθείται από κάποιες προκλήσεις. Υπάρχουν κάποιοι στρεσσογόνοι παράγοντες και αντιδράσεις που φαίνεται να επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την καθημερινότητα του ατόμου.
Μερικέ πολύ συνήθεις είναι:
- Αβεβαιότητα για το μέλλον
- Αίσθηση μη ασφάλειας
- Αίσθηση μοναξιάς
- Δυσκολίες στη συγκέντρωση προσοχής – απόσπαση προσοχής
- Χαμηλή εικόνα σώματος
- Αλλαγές στην ταυτότητα
- Αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον
- Έντονες παρεισφρητικές σκέψεις σχετικά με τον καρκίνο
- Αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις (φιλικές, ερωτικές, οικογενειακές)
- Αλλαγή ρόλων είτε εκτός είτε εντός σπιτιού
- Παρενέργειες (ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται αρκετά αργότερα)
- Ψυχολογικές διεργασίες
- Ενοχή
- Θυμός
- Θλίψη ή κατάθλιψη
- Έντονος άγχος/στρες
- Πόνος
- Κόπωση
- Άγχος θανάτου – ασχολία με το θάνατο
Εάν έχεις κάποιο ή κάποια από τα παραπάνω να ξέρεις πως είναι απόλυτα φυσιολογικό. Όλα είναι πολύ συνήθη όχι μόνο κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου αλλά και αργότερα. Μην ξεχνάς πως είσαι άνθρωπος και όχι ρομπότ. Είναι αδύνατο να μην σε επηρεάσει μια τόσο στρεσογόνος κατάσταση ειδικά και όταν πρόκειται κάποιες φορές και για απειλητική για την ζωή. Δεν είσαι μόνος/η. Δώσε χρόνο και χώρο στον εαυτό σου και προσπάθησε να μην πανικοβάλλεσαι. Ωστόσο, σε περίπτωση που οι αντιδράσεις και τα συναισθήματα αυτά επιμένουν στον χρόνο χωρίς να μειώνονται και επιδρούν στην καθημερινή σου λειτουργικότητα είναι σημαντικό να ζητήσεις την βοήθεια κάποιου ειδικού.
Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην αύξηση ή μείωση της έντασης των παραπάνω προκλήσεων;
Συνήθως αυτό που παρατηρείται είναι πως όταν η παρουσία κάποιων συμπτωμάτων ή ανησυχιών και συναισθημάτων δεν συνάδει με την προσδοκία του ατόμου για γρήγορη επιστροφή στην καθημερινότητα (όπως συμβαίνει συχνά), το άτομο αφήνεται σε μη αποτελεσματικές μεθόδους αντιμετώπισης τους χωρίς να υπάρχει κάποιο ωφέλιμο αποτέλεσμα και στο τέλος να καταλήγει στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι επειδή δεν υπάρχει βελτίωση άρα ο καρκίνος είναι ακόμη εκεί. Γι’ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικός ο ρόλος της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
- Επικοινωνία με το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό
Συχνά οι επαγγελματίες υγείας δεν ενημερώνουν επαρκώς το άτομο για το τι να περιμένει μετά το τέλος της θεραπείας με αποτέλεσμα να μην υπάρχει επαρκής πληροφόρηση και να εντείνεται το ήδη υπάρχον άγχος.
- Ηλικία
Φαίνεται πως η ηλικία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έρευνες δείχνουν πως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία παρουσιάζουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής (QoL) και χαμηλότερη ικανοποίηση σχετικά με τις προσδοκίες τους. Οι νέοι σε ηλικία φαίνεται να έχουν να αντιμετωπίσουν διαφορετικές προκλήσεις όπως αλλαγές στην σεξουαλική ζωή, θέματα γονιμότητας, καταθλιπτικά συμπτώματα, προβλήματα στην σχέση, στόχοι καριέρας.
- Κοινωνική απομόνωση
Άτομα περισσότερο εσωστρεφή που επιλέγουν την κοινωνική απομόνωση φαίνεται να δυσκολεύονται περισσότερο στην προσαρμογή.
- Έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος
Η έρευνα έχει αποδείξει επανειλημμένα την σημασία του υποστηρικτικού περιβάλλοντος και τη σχέση του με την ποιότητα ζωής. Άτομα που πλαισιώνονται από ένα υποστηρικτικό περιβάλλον αναφέρουν πολλαπλά οφέλη σε πολλά επίπεδα της ζωής τους όπως καλύτερη ποιότητα ζωής, καλύτερη προσαρμογή σε δύσκολες καταστάσεις, καλύτερη διαχείριση άγχους κ.α.
- Χαρακτηριστικά προσωπικότητας
Άτομα με αισιόδοξη στάση ζωής και πιο εξωστρεφή παρουσιάζουν καλύτερη ποιότητα ζωής.
Ποιοι τρόποι υπάρχουν προκειμένου να αντιμετωπίσω τις παραπάνω προκλήσεις;
Η βιβλιογραφία δείχνει πως υπάρχουν κάποιες μέθοδοι που έχουν χρησιμοποιήσει και άλλοι άνθρωποι που αντιμετώπιζαν τις παραπάνω προκλήσεις και τους βοήθησαν να ανταπεξέλθουν. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους προσεγγίσεις. Βρες αυτό που ταιριάζει καλύτερα σε εσένα και στις ανάγκες σου.
- Καρτερική αποδοχή
- Επικοινωνία με το υποστηρικτικό περιβάλλον (ειλικρινής έκφραση συναισθημάτων και αναγκών)
- Θρησκεία
- Αναγνώριση μη βοηθητικών σκέψεων
- Τεχνικές χαλάρωσης
- Συμπεριφορική-γνωστική θεραπεία
- Τεχνικές διαχείρισης στρες (stress management)
- Ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις
- Παιχνίδι ρόλων (role playing)
- Καταγραφή σκέψεων και συναισθημάτων
- Υιοθέτηση συμπεριφορών που προάγουν την υγεία (άσκηση, διατροφή)
- Απόσπαση προσοχής
- Συμμετοχή σε συλλόγους, κοινότητες, ομάδες υποστήριξης που απαρτίζονται από άτομα με κοινό πρόβλημα
- Online υποστήριξη (online τηλεφωνική στήριξη, chat)
- Ενεργητική αντιμετώπιση
- Σχεδιασμός ενός πλάνου
- Αναζήτηση πληροφοριών
- Αναπροσδιορισμός και επικέντρωση προσοχής σε θετικά και σημαντικά ζητήματα
- Ανακάλυψη λύσεων
- Γνωστική αποφυγή
- Άρνηση
- Αυτό-κατηγορία
Να θυμάσαι:
Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο την κάθε κατάσταση. Να ξέρεις πως δεν είσαι μόνος/η. Κλείσε για λίγο τα αυτιά σου και δες τι πραγματικά ζητάς. Κατάφερες να ξεπεράσεις τον καρκίνο… γιατί να μην καταφέρεις να νιώσεις ξανά χαρούμενος/η και ικανοποιημένος/η με τη ζωή σου. Είμαι σίγουρη ότι μπορείς. Βρες αυτό που ταιριάζει σε εσένα. Δεν υπάρχει σωστός και λάθος τρόπος. Κάτι που για μένα μπορεί να είναι σωστό και ωφέλιμο για σένα μπορεί να είναι κακό και βλαβερό.
Tips για καλύτερη επικοινωνία με την οικογένεια:
- Μίλησε ανοιχτά για τις σωματικές επιπτώσεις με τις οποίες ακόμη παλεύεις και εξήγησε τους πως χρειάζεσαι χρόνο.
- Ανέφερε και επεξήγησε τι νιώθεις ότι μπορείς να κάνεις και τι όχι έτσι ώστε να γνωρίζουν και οι ίδιοι και να μην έχουν υψηλές απαιτήσεις.
- Ζήτησε την υποστήριξή τους και την βοήθεια τους σε πρακτικά θέματα όπως για παράδειγμα δουλειές σπιτιού.
- Προσπάθησε να είσαι ειλικρινής μαζί τους. Πληροφόρησε τους για τον τρόπο διαχείρισης που επέλεξες και πως το να διαχειρίζεται κανείς μια κατάσταση δεν σημαίνει πως πρέπει πάντα να είναι χαρούμενος.
- Ξεκίνα να σχεδιάζεις πράγματα που σε ευχαριστούν και απολαμβάνεις πραγματικά.
Ελπίζω να σε βοήθησα. Για οποιαδήποτε απορία, ερώτηση, διευκρίνιση μην διστάσεις να επικοινωνήσεις μαζί μου. Θα χαρώ πολύ.
Μελίδου Πηνελόπη | MSc Ψυχολόγος Υγείας
Τηλ: 6906928843
E-mail: pinelopi.melidou@gmail.com
FB: https://www.facebook.com/melidoupinelopi/?modal=admin_todo_tour
Βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε:
be.macmillan – Life after cancer treatment. (2018). Retrieved from https://be.macmillan.org.uk/be/p-18826-life-after-cancer-treatment.aspx
Demark-Wahnefried, W., Pinto, B. M., & Gritz, E. R. (2006). Promoting health and physical function among cancer survivors: potential for prevention and questions that remain. Journal of Clinical Oncology, 24(32), 5125–5131.
Ganz, P. A., Desmond, K. A., Leedham, B., Rowland, J. H., Meyerowitz, B. E., & Belin, T. R. (2002). Quality of life in long-term, disease-free survivors of breast cancer: a follow-up study. Journal of the National Cancer Institute, 94(1), 39–49.
Graves, K. D. (2003). Social cognitive theory and cancer patients’ quality of life: A meta-analysis of psychosocial intervention components. Health Psychology, 22(2), 210.
Kroenke, K., Theobald, D., Wu, J., Norton, K., Morrison, G., Carpenter, J., & Tu, W. (2010). Effect of telecare management on pain and depression in patients with cancer: a randomized trial. Jama, 304(2), 163–171.
Lauver, D. R., Connolly-Nelson, K., & Vang, P. (2007). Stressors and coping strategies among female cancer survivors after treatments. Cancer Nursing, 30(2), 101–111.
Lengacher, C. A., Johnson‐Mallard, V., Post‐White, J., Moscoso, M. S., Jacobsen, P. B., Klein, T. W., … Barta, M. (2009). Randomized controlled trial of mindfulness‐based stress reduction (MBSR) for survivors of breast cancer. Psycho‐Oncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 18(12), 1261–1272.
Marcus, A. C., Garrett, K. M., Cella, D., Wenzel, L., Brady, M. J., Fairclough, D., … Kluhsman, B. C. (2010). Can telephone counseling post‐treatment improve psychosocial outcomes among early stage breast cancer survivors? Psycho‐oncology, 19(9), 923–932.
Moorey, S., Frampton, M., & Greer, S. (2003). The Cancer Coping Questionnaire: A self‐rating scale for measuring the impact of adjuvant psychological therapy on coping behaviour. Psycho‐Oncology: Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 12(4), 331–344.
Stanton, A. L. (2012). What happens now? Psychosocial care for cancer survivors after medical treatment completion. Journal of Clinical Oncology, 30(11), 1215–1220.
Η Πηνελόπη Μελίδου γεννήθηκε το 1994 στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Το 2012 εισήχθη στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών της εργάστηκε εθελοντικά στη ΜΕΡΙΜΝΑ (μη κερδοσκοπική εταιρία με κύριο σκοπό τη φροντίδα παιδιών και οικογενειών που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή αρρώστια, μια απώλεια ή το θάνατο), στο Χαμόγελο του παιδιού, στους Φίλους της ΜΕΡΙΜΝΑΣ και στον Σ.Ο.Ψ.Υ Θεσσαλονίκης. Στο τελευταίο έτος των σπουδών της έκανε την πρακτική της άσκηση στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Βορειοδυτικού Τομέα Θεσσαλονίκης και εκπόνησε την πτυχιακή της εργασίας με θέμα «Κοινωνικές Αναπαραστάσεις του καρκίνου: σύγκριση ….». Τον Ιούλιο του 2017 αποφοίτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους μετακόμισε στην Σκωτία προκειμένου να ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές της σπουδές επάνω στον κλάδο της Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen (University of Aberdeen). Στη διάρκεια του μεταπτυχιακού της εκπόνησε πολλές εργασίες σχετικές με την ασθένεια του καρκίνου (ψυχολογική υποστήριξη και η επίδραση του στον καρκίνο του μαστού – βιολογικό επίπεδο, άσκηση και καρκίνος, κατανάλωση νερού και καρκίνος, στρες και καρκίνος) ενώ η μεταπτυχιακή της εργασία ήταν επάνω στον ευεργετικό ρόλο που διαδραματίζει η άσκηση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της θεραπείας για τον καρκίνο σε άτομα ηλικίας 16-25. Επιπλέον, στα πλαίσια της μεταπτυχιακή της εργασίας έκανε την πρακτική της σε έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς υποστήριξης ατόμων με καρκίνο της Μ.Βρετανίας «Macmilan Cancer Support”, ενώ συνεργάστηκε και με το «Maggie’s Aberdeen (οργανισμός υποστήριξης ατόμων με καρκίνο). Επιπλέον, είναι πιστοποιημένη Health Coach από το σύστημα υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Τον Ιούλιο του 2018 τελείωσε το μεταπτυχιακό της και επέστρεψε στην Πτολεμαΐδα όπου διατηρεί και το ιδιωτικό της γραφείο, ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνη ψυχολόγος στον σύλλογο Καρκινοπαθών Εορδαίας και Health Coach στο Personal Athletic Centre. Πραγματοποιεί συνεδρίες μέσω skype.